A nova crise alimentaria parece polo momento bastante controlada en Etiopía, xa que as televisións non nos mostraron imaxes de nenos e mulleres moribundos como aquelas terribles fotos que, fai 30 anos, en 1984, provocaron a misericordia dos habitantes do mundo rico. Con todo, as organizacións caritativas seguen alertando de que en Etiopía existe a maior seca dos últimos 50 anos.

Non houbo colleita decente en moitas comarcas, nin sementa de cultivos nos últimos dous anos. Os gandeiros que viven da gañado –cabra ou camelo– non poden alimentarse con herbas, nin saciarse con auga. A fame e a sede multiplican as enfermidades dos animais e das xentes. Máis de dez millóns de etíopes viven nestes momentos de emerxencia, dos que seis millóns pasan fame.

O primeiro ministro israelí, Hailemariam Desalegn, fixo un chamamento ás organizacións internacionais para que apoien a Etiopía en 1.400 millóns de dólares de asistencia. É a terceira máis grande das emerxencias que ten o mundo, salvo Siria, que está a destruír unha guerra, e Iemen, que é a que menos necesita.

No medio New Internationalist, Nicola Kelly, da ONG Christian Aid, relata vístoo e escoitado nos pobos da rexión de Yabelo, ao sur de Etiopía, a 100 quilómetros da fronteira con Kenia. Preguntou a Sanou, o líder de Adegalchat, que fixeron para adaptarse á situación: “Coa seca sufrimos todos da mesma maneira, sexan pobres ou ricos, e dá igual que esteas preparado ou non: non chega a choiva. A nosa terra sécase, o gando aliméntase e os nenos debilítanse”.

Kula Taro Wariyo convida a Kelly e aos seus compañeiros á cabana a comer arroz con outros vinte habitantes. “Aínda que choveu, xa non trae colleitas. Noutros tempos facía grandes chuvascos e crecía a herba. Agora os campos se marchitan enseguida”, díxolles, mostrándolles o cabo do portal.

Preto, no pobo de Arero, Tume Yarco Deeda, de 21 anos, di que as mulleres sofren especialmente: “Temos que traer auga, recoller leña para o lume, cociñar á familia, coidar aos nenos… e moito máis. A seca significa que temos que ir máis lonxe en busca de auga, ás veces temos que estar moitas horas ao sol no transporte de barcos pesados. Tamén as embarazadas. Coñecín aos que deron a luz no medio acuático, imaxínache o perigoso que é”.

Segundo explica All Africa nunha análise, Etiopía produce no seu territorio o 90% dos alimentos que necesita. En canto aos cereais de gran importancia para as comidas, na colleita de 2015 recadou 23 millóns de toneladas, e non tivo que importar máis de 1,2 millóns de euros. Aínda que nos últimos dous anos os cultivos deron pouco rendemento, a maioría de etíopes arránxallas para sobrevivir. Pero cunha poboación de case 100 millóns de habitantes, o feito de que o 15% da xente estea famenta significa que hai 15 millóns de persoas graves. 15 millóns de Etiopía, repartidos nunha gran extensión, cos problemas loxísticos derivados da necesidade de acompañalos.

O 83% dos etíopes habitan nas zonas rurais, facendo unha agricultura sinxela para a supervivencia das súas familias, pero o cambio climático ha aumentado as secas e nas últimas décadas atópanse máis débiles que antes ante calquera problema e a competencia entre eles para conseguir a súa propia auga, a punta da terra ou a pradaría.

Roubar a terra ao pobre

Nos últimos 50 anos, Etiopía pasou de ter 22,2 millóns de habitantes a ter 95,5. En 30 anos, desde o último gran fame de 1984, a poboación de Etiopía duplicouse. Ademais, cumprindo fielmente coas receitas do Banco Mundial e do Fondo Monetario Internacional, o Goberno de Adis Abeba impulsou a agricultura industrial e comercial, o que dificultou aos cidadáns as vías de escape en tempos de crises, a emigración temporal, o desprazamento en busca de novas forraxes, etc.

Do mesmo xeito que en Sudán do Sur e noutras moitas crises humanitarias son as organizacións e ONG internacionais que distribúen a axuda de emerxencia, en Etiopía o Goberno faio pola súa propia man. Addis A administración de Abeba fai chegar a comida, manda os camións de auga, etc., utilizando para detectar e atender problemas a 38.000 persoas dos servizos sanitarios.

Aínda que Simona Foltyn, que traballou como reporteiro para The Guardian na rexión de Ogolcho, recolleu as queixas dos campesiños e familias das testemuñas polo mal desempeño do seu traballo, pola desigual repartición da axuda, polo non chegar sempre a todo o mundo, polo castigo aos críticos coas autoridades, etc. Ademais, o Goberno ten un estrito control da presenza de medios estranxeiros e da información que fan desde o mesmo, sabendo que en certa medida é comprensible a incurable tendencia que temos os xornalistas occidentais a facer sensacionalismo neste tipo de crise.

Aínda que se menciona moito que a maioría dos etíopes viven da agricultura de consumo propio, é certo que o goberno de Adis Abeba leva tempo traballando na estratexia de vender grandes extensións de terra a multinacionais da agricultura industrial e mesmo a gobernos estranxeiros, no desastre que os críticos da globalización neoliberal han denominado land gravbing ou roubo de terra.

A coñecida organización GRAIN denunciou hai tempo que Etiopía é un dos depredadores favoritos das corporacións que queren facerse coa cadea de alimentación en todo o mundo, principalmente a rexión de Ganbella, que ten fama de boa terra.

O Goberno de Gambella vendeu 10.000 hectáreas de terreo ao príncipe Sheikh Mohamed Ao-Amoudi, de Arabia Saudita, para que este produza beneficios para o seu rico país de orixe, coa condición de vender o 40% da colleita en Etiopía.

O goberno vendeu a Karuturi, da India, 100.000 hectáreas de terreo, un territorio moito máis extenso. Este expulsou a miles de familias das etnias Anuak, Mezenger, Nuer, Opo e Komo desas terras para que os gobernos as recollesen a todas nos pobos expresamente organizados para eles; moitos chegaron até o campo de refuxiados Dadaab, en Kenia.

O roubo foi acordado en 2012 entre o dono de Karuturi e as autoridades de Adis Abeba e a Garda Civil. Antes de cumprir catro anos, en febreiro de 2016, o Goberno tivo que suspender o trato debido a que Karuturi non puxo en produción máis de 1.200 desas 100.000 hectáreas.

Tras a paradoxal colectivización forzada impulsada polo Banco Mundial e o Fondo Monetario Internacional, Karuturi deixará en Etiopía miles de hectáreas de bosques bullicioso, miles de refuxiados e moitos máis que antes do desxeo dO Neno.