Din que na recente celebración do Consello de Electos en Baiona sobre a HELEP, non se ouviu nin unha soa palabra en eúscaro, cando moitos vascos estaban alí. Eu non estaba alí, pero, por desgraza, non me sorprende en absoluto.

Á luz dos números crearase o Colexio Público. Para empezar, responderase á reivindicación histórica, e desde aí poderanse facer posibles algúns camiños para xestionar o territorio; os locais poderán desenvolver unha política de decisión e falar en nome de Iparralde.

Máis aló, nada, pois. Porque HELEP é un proxecto difuminado, que debe xestionar múltiples competencias, unhas de gran necesidade (fiscalidade, ordenación do territorio, áreas económicas e sociais) e outras de gran necesidade. Vai tardar moito en ser tratado o punto que lle corresponde ao eúscaro, e quen sabe como.

O futuro é impredicible pero sería mentira pensar que a Mancomunidade vai dar un mellor sitio aos vascos, ir a iso, actuar coma se non fosen todos os demos que nos rodean. Sería inconsciencia pensar que a cohabitación pacífica entre as linguas prodúcese de súpeto nun estado de dependencia glotofágica.

Segundo explicou, na sesión de presentación sobre o HELEP non se falou en eúscaro. Tantos! Desgraciadamente, no que se refire ao noso pasado recente e ás nosas experiencias, non faltan exemplos semellantes, aínda alí onde houbo vontade de probar que as situacións non foron proporcionadas ás nosas esperanzas. Desde que Etxegarai, o alcalde de Baiona, foi elixido, xunto aos votos dos abertzales, defensor do HELEP, que é o que cambiou de forma concreta e permanente en Baiona no que se refire ao eúscaro? Pola difusión da cultura vasca? Non sentín o cambio. En Biarritz? Os pasos para a revitalización do eúscaro déronse de maneira máis coherente e organizada, pero houbo un cambio significativo na situación do eúscaro? Cando se organizou o encontro de linguas minoritarias en Hendaia, en Hegoalde, os membros da euskalgintza fixéronse falar en francés. E, o que é máis, estes últimos caéronse no cepo. Todos os días, ao entrar na casa do pobo ou en calquera oficina administrativa, desbástenme terriblemente as dores de cabeza, non identificándome onde e a quen podo falar en eúscaro, e cando teño un mal día fágoo en castelán, xa o creo.

É dicir, nos últimos anos, as mobilizacións e campañas da sociedade vasca, as decisións, a planificación e o eloxio das institucións non faltaron e as súas consecuencias non son obvias, moitas veces teñen unha tinguidura de hipocrisía e de branqueo. Ademais, con frecuencia, os vascos, por desgaste, por vergoña, por quen sabe, deixamos que iso ocorra. Ante a negación e o menosprezo constantes, a forza de vivir as penurias, os nosos fachos debilítanse, os nosos lumes quéntanse, pódennos aparecer autocensuras e autovergüenzas.

Sexa HELEP ou non, o sentinela deberá estar sempre esperto. Como até agora, xa que a estrutura non vai supor recoñecemento lingüístico, xa que a vasquidad non é o centro da estrutura, máis aló dela, xa que pode ser un obstáculo para que se converta nun obstáculo. Sobre todo, porque o futuro do eúscaro non debe deixarse nunca sobre unha estrutura administrativa francesa, nas esperanzas. O futuro da lingua está en mans do pobo e de cada un dos falantes. Os defensores do eúscaro terán que seguir sempre atentos e críticos, traballando como sentinela, animando, interpelando e mobilizando á sociedade, así como activando a comunidade euskaldun. Ao contrario que nunca, é necesario o compromiso persoal, a influencia na contorna e o punto de activismo.