Unha lectura lévache a outra lectura, e esa lectura lévache á terceira, e esa terceira, etc. Nesa cadea cheguei eu mesmo, á colección de narracións Mundu txikia, de Alberto Barandiaran, que me esperaba desde hai moito tempo no Bidenabarkoa. Hai pouco lin Akaso, de Juan Garzia Garmendia –máis concretamente, o conto Bele jolaseta, no que, por cuestións de sexo, tómase unha pequena vinganza contra os frades da escola–, lin o labor xornalístico de Barandiaran: Irungo La Salle, década de 1970, abusos contra o alumnado. Pero o artigo de Berria tiña o reverso, un equivalente de ficción, Martxel, a única pasaxe de Barandiaran na ficción.

Desde o principio é golpeable: “Eu, a experiencia con Adriana –e logo saíume–: e con Sebastián (...) cun dos responsables do Seminario”. E o ben que reflicte, non só a experiencia terrible, senón, como diría aqueloutro, a parálise comunicativa dos vascos. Pero non é o único. Colle Ekaitz, o neno que rexeita o eúscaro, porque a lingua afectiva é o castelán, tan real. Toma a Elvira para ver o que están presentes as guerras do pasado no presente, o que de súpeto nos trae á memoria á familia Sagardia Goñi, que en 1936 arroxaron á súa muller e ao seu seis fillos por unha cova. Ou Kotte, con motivo do 25 aniversario da legalización da ikurriña, que fala da revolución que non chegou –“elixiu a comodidade: elixiu a súa derrota, non cambiou o mundo, xa está”–, que pon en cuestión os camiños polos que camiñaron –“Aínda está dentro. Non aceptara a redución das penas. El, entón si”–. E ben pensado agora, non poucas das narracións serán as lidas nos xornais. Pero os do libro non son nada xornalísticos: as vivencias, os desexos, as diferenzas dunha nena inmigrante; un neto incapaz de entender o que lle cantaba a súa vella avoa; as preocupacións dun pai na ausencia dunha nai. Todas, historias supostamente pequenas. Pero ben di o protagonista do conto Kotte, a casualidade da vida, o xornalista: “Podía facer unha gran foto cunha foto pequena”. Tamén neste caso, a través de moitas pequenas fotografías, mostrarásenos un mundo máis amplo que non estaría demasiado lonxe do que chamamos o noso mundo.

Unha lectura lévache a outra lectura, e esa lectura lévache a outra, e ao final todas as lecturas son únicas e a mesma. Que pode chegar a constituír este pequeno mundo noso.