O 26 de abril de 1986 termina o mito da enerxía atómica segura co desastre da central nuclear de Chernóbil. 30 anos despois, entre o 26 e o 28 de febreiro de 2016, a Asociación Internacional de Médicos para a Prevención da Guerra Nuclear (IPPNW) de Berlín celebrou o congreso “5 years living with Fukushima - 30 years living with Chernobyl” para analizar como viven as persoas afectadas polas consecuencias do Chernóbil.

Ademais dos expertos da entón Unión Soviética, Xapón, Estados Unidos e Alemaña, tamén se achegaron máis de todo o mundo á sede da sociedade de ciencias Urania en Berlín.

No relatorio de presentación, o médico radiobiólogo británico Ian Fairlie resumiu o dossier recentemente publicado “The Other Report On Chernobyl” por encargo dos Amigos da Terra de Austria e o Concello de Viena.

Cinco millóns de persoas viven hoxe nas rexións máis contaminadas de Bielorrusia, Ucraína e Rusia, onde máis millóns de persoas viven. Están moi contaminados case a cuarta parte da superficie total de Bielorrusia, o 22%, o 13% de Austria, o 6,3% de Ucraína, o 5,6% de Finlandia, o 5,4% de Suecia…

En 1986, a radioactividade estendeuse case por toda Europa, con 400 millóns de persoas vivindo en zonas menos contaminadas. Non mires só a Bielorrusia e Ucraína, onde o 42% das terras de Europa Occidental están máis ou menos contaminadas, onde caeu o 37% da choiva radioactiva procedente de Chernóbil. O Dr. Fairlie mostrou un mapa rechamante, encargado pola Comisión Europea en 1998 pero ocultado hoxe por algunhas das principais organizacións internacionais, que mostra até onde chegou en maio de 1986 o moño de radioactividade que transportaba Cesio, deixando mesmo lonxe de Chernóbil as zonas de veleno: Escocia, Noruega, Suecia, Finlandia, Italia, Alpes, Balcáns, países escravos…

As estimacións de Fairlie indican que se esperan ao redor de 40.000 mortes por mor dun cancro. En canto ao cancro de tiroides, até agora producíronse 6.000 mortes e espéranse 16.000 máis. Na actualidade, Austria está demostrada a proliferación de cancro de tiroides por radiación, así como a proliferación de leucemias, enfermidades cardiovasculares e cancros de mama pola mesma contaminación.

Ao longo destes anos, déronse novas probas dos defectos conxénitos, entre eles a síndrome de Down, a enfermidade mental, a diabetes e outras enfermidades que afectan a moitos nenos e nenas debido á radioactividade.

O congreso de Berlín contou coa presenza de médicos especialistas que atenden a saúde dos cidadáns das zonas máis afectadas. Desde Bielorrusia, Sergey Stanislavovich Korsa, médico e director da policlínica provincial, deu a coñecer o estado de saúde dos habitantes da rexión de Buda-Koxelevo. Buda-Koxelevon, a 250 quilómetros de Chernóbil, conta con 31.771 habitantes, todos eles nun territorio moi contaminado, onde moitos adultos participaron nos labores de limpeza como liquidadores posteriores ao accidente.

En palabras de Stanislavovich “basta mirar as estatísticas médicas e demográficas da rexión para darse conta de que a saúde dos seus habitantes vai empeorar cada ano”. É dicir, utilizando as palabras do escritor Adam Abramovich, desgraciadamente Txernobyl non é unha cuestión do pasado senón do futuro. Destacou especialmente os problemas que as mulleres sufriron durante o embarazo e os que os nenos traen ao nacer. Cada vez son máis frecuentes as enfermidades conxénitas: problemas de cromosomas, Down, fibrosis quística…

Sobrevivir no inferno

O médico e experto en xenética Wladimir Wertelecki analizou a proliferación de malformacións conxénitas de recentemente nacidos no norte da provincia de Rivne, en Ucraína, en parte da rexión de Polesia.O accidente atómico de 1986 é a zona máis contaminada de Ucraína, máis envelenada que o propio país veciño de Chernóbil.

Desde 1996 conta cun amplo equipo de investigación formado por antropólogos, matemáticos, estadísticos, nutricionistas, psicólogos, etc. Aínda que as radiacións –a contaminación en xeral– sempre se atenden ás cancines, as malformacións conxénitas dos recentemente nados que estuda a teratología teñen a mesma importancia que elas. Este recuncho da Polesia é un laboratorio de danos á radioactividade: os habitantes viven moi illados, polo que deben comer alimentos envelenados producidos neles, cociñados nos lumes da madeira irradiada.

Rivne-Polesia é un triste campión de Europa en tres enfermidades entre recentemente nados: malformacións do tubo da medula espiñal, microcefalia (cabeza demasiado pequena) e microftalmía (ollos demasiado pequenos). Investigando as causas dos mesmos, descartando outras posibles causas e rastrexando a radioactividade, atopouse hoxe que en Rivne-Polisian a contaminación é maior que fai 15 anos, xa que se está concentrando ano tras ano.

Pero por casualidade atoparon o estroncio en grandes cantidades. “Todos miran ao céspede –di Werteleck-, pero o estroncio é moito máis perigoso do que se cree, ao neno colocaráselle no esqueleto e nas muelas para toda a vida, non o expulsará cos ouriños como cesio”. Un dos problemas dos médicos que seguiron a todos os nenos da comarca nos últimos dez anos é que a nivel mundial investigouse moi pouco a sensibilidade do feto humano cara ao estroncio. As autoridades sanitarias, pola súa banda, tampouco lle prestaron ningunha atención especial ao caso. Que se deduce dos datos que teñen entre mans?

Weterlecki non ve máis que tres oportunidades. Ou esta proliferación das malformacións non é debido ás irradiaciones, pero entón as autoridades deben ofrecer unha explicación coherente diferente. Ou, dous, o feto é moito máis sensible ás irradiaciones do que se pensaba. Ou, tres, as cantidades de irradiaciones que hai son moito maiores que as declaradas polas autoridades.

Weterlecki dedica a súa conferencia a un neno de Rivne-Polesia. O recentemente nado quedou abandonado porque nin sequera llo ensinaron á súa nai: “Deches a luz a un monstro que naceu morto. Vaiche a casa, esquéceo e volve tentalo”. A nai fuxiu de Ucraína completamente esnaquizada. Sen unha perna, nin o sexo, nin o ovario, nin o útero, pero aquel pequeno orfo, con gran alegría de vida, foi levado polos médicos ao seu amatxu, que o atopou no asilo, e devolveu á súa nai. Hoxe estuda nalgunha universidade de Europa Occidental. Afortunadamente, a radioactividade causoulle danos nun principio moi cedo de xestación e non se averió o cerebro, o que lle permitiu rexeneralo.

Weterlecki foi despedido con aplausos ao pronunciar o seu discurso: “O máis importante para os médicos non é a epidemiología, senón a prevención. E sabemos como previlo. Debemos actuar inmediatamente”.