Fitoalimurgia
Este primeiro día de abril un amigo italiano acaba de enviarme unha foto do ramo de flores que puxo para embelecer a mesa da comida. Que envexa a miña! Camelia negutar vermello (Camellia sp.) e Forsithia viridisima de ouro amarelo, unha peonía rosada (Paeonia arborea) e un allo branco e salvaxe. Díxenlle que me parecía un osiño, Allium ursinum. El di que non, si é “aglio pelosetto”, Allium subhirsutum. Ela ten unha flor fronte ao nariz e eu non podo ceder. Ao italiano “réndome”. Non lle atopei ningún nome en eúscaro e, dando unha volta ao seu, propoño un “allo peludo”, lembrando, por certo, a peluda beira das follas.
Sobre a única flor de inverno, tres sinales de que se estrelou o verán novo. Ese é o corazón de Italia, adiantado en comparación co noso; polo menos, climatológicamente, sen dúbida.
Discutindo si era un allo salvaxe ou o outro, envioume fotos da pradaría que hai xunto á súa casa. Entón si, heime derretido de envexa. Debido á doazón das flores, non cortan a herba: “Il prato è meraviglioso, pieno de fiori!”. E rascábase e rascaba a ferida da envexa... Como usan na cociña, como a folla, o cabecillo subterráneo. No pobo natal da súa sogra, en Sardeña, quérenlle especialmente, como crúas para gozar de ensaladas, como condimentos ou estimulantes. E ensinoume unha nova palabra: o allo peludo é fitoalimúrgico. Segundo o que comprendín, a fitoalimurgia representa a arte de utilizar plantas silvestres para a alimentación. No noso país chámase etnobotánica, pero na miña opinión nun sentido demasiado amplo. Paréceme que a etnobotánica engloba todos os usos das plantas. A partir de agora xa seino: en etnobotánica chamarei “fitoalimurgia” ao campo da alimentación. Grazie, Francesca!
Na nosa latitude a suor da maior parte das plantas móvese na primavera, e nesta época gozaremos das grandes floraciones. As flores son o símbolo da beleza: para ver, para cheirar... E para probar? Comiches algunha flor? Seguro que si.
Quen non comeu alcachofas (Cynara... [+]
Lilipak edo nartzisoak loretan dira. Nabarmen adierazten dute mendean hartutako bere lurren berri. Neguan loratzen dira, kolore zuri-hori ikusgarritan, eta usaina bafadaka hedatzen dute. Multzoka bizi dira; lurpean erraboila emankorra dute, eta bat zen tokian, urtetik urtera... [+]
Udari begira jarri gaituen eguraldi honek landareak ederki mugitu ditu. Gu ere bai. Zaldibarren, Eitzaga auzoko zabortegiko madarikazioaren ardurak eskatzera, eta langileei, haien senideei eta auzotarrei babesa emateko manifestazioan Eibarko Amañatik abiatu ginen. Hasi... [+]
Recordo de neno como o chamabamos o “chito”. A flor lembrábanos a cabeza da galiña. José María Lakoizketa recibiu o nome de “kurkubia” en Bertizarana en 1888, xa que o seu froito se asemella a un kurkubi ou botello. Di que en Cinco Vilas chámanlle “cascabel”... [+]
O perigo de extinción das plantas pode ter moitas razóns. Antigamente dividíanse en tres grupos: enfermidades, pragas e herbas ou plantas “malas”. Hoxe en día téndese a chamar peste a todos os desastres das plantas. Antes chamábase praga a un accidente causado pola... [+]
Na pila de estiércol e desperdicios adoita haber un hóspede no verán, aínda que non sempre: estramonio ou estramonio, Datura stramonum. Algúns tamén recibiron os nomes de “carboeiro” ou “higuzoro” para esta planta. É unha planta rechamante, ergueita, cun follaje... [+]
O ano de Dalia, a pinnata Dahlia, foi elixido este ano polos organizadores da festa. Ben dito, é o ano de Dahlia. Os dicionarios e enciclopedias en eúscaro chaman “dalia” a esta planta; eu creo que deberiamos chamala “dahlia”.
Os invasores españois que coñeceron a... [+]
Púxenme un pouco máis tranquila o día en que a noite se fixo máis longa que o día claro e alégrome de que esteamos seis meses así. Non podo negar que o verán foi fermoso, pero cheira mellor ao outono. Ás plantas failles “xices” coa chegada do outono. As horas... [+]
Sábese que as plantas cheiran, cada vez máis. Hai tempo que sabiamos que o martingal das plantas era para protexerse dos animais herbívoros: a planta que foi mordida solta o cheiro para avisar ás plantas veciñas, que amasarán as follas e non serán de gusto para o... [+]
Ultimamente preguntaba a Joxe Anton Arze, un dos paisajistas vascos máis belos, sobre os nomes das plantas que tiñan flores brancas. Xa está baixo a súa luz esmorecente.
Lilipa dos poetas (Narcissus poeticus), Perico de estrela (Stelaria holostea), Espino branco... [+]
O seu parente é o O-Belar (Papaver somniferum), pero en comparación con el, é a Michoneta (Papaver Rhoeas). A mapoula é moi coñecida; tamén se lle coñece como “urdemutur” e “urdamutur”. Ao chegar a primavera, a terra ruborízase cada ano. Tamén revive o rubor da... [+]