Alégrome de coñecer a Serguei Dovlatov. Entre os escritores rusos estamos máis afeitos a nomes como Gogol, Puxkin, Chejov ou Tolstoi pero podo asegurar que, unha vez probado, Dovlatov (Ufa, 1941–Nova York, 1990) é un deses escritores que non se esquecen.

Un escritor marxinal que destruíu por completo os círculos literarios e a fama. Na súa faceta de xornalista (trobador do réxime, segundo o escritor), escribiu a maior parte das súas obras baseándose en anécdotas da súa vida como Leningrad ou Tallinnen. Entre eles, a Maleta (1986) á que nos referimos neste artigo. Cando se lle prohibiu publicar, foi expulsado da Asociación de Escritores en 1978 e emigrou a Estados Unidos. A maleta partiu desta pasaxe.

Aínda que non me gusta entrar en temas de xénero, pódese dicir que é algo intermedio entre unha novela e un libro de relatos, sen estrutura de principio, desenvolvemento e final. Oito obxectos persoais que se atopan dentro da maleta inspiran cada capítulo: calcetíns finlandeses, un par de botas, traxe, cinto, chaqueta, camisa de popelín, gorro e luvas de condutor.

A través desta acumulación de recordos asociados a cada obxecto constrúese o retrato dunha Unión Soviética de entre 60 e 70 anos, na que vemos a Dovlatov, acompañado dunha botella de vodka, incapaz de afacerse á vida comunista ortodoxa polas rúas de Leningrado. Cada obxecto é a encarnación dunha historia, ligada a unha época da vida do escritor: cando traballou no tráfico de medias, cando roubou as botas ao alcalde de San Petersburgo, as redaccións do xornal que traballaba, cando lle comprou un traxe para ir cear cun espía ou cando fixo o papel de actor do Tsar Pedro I.

Son sátiras sobre o réxime soviético. Unha escritura áxil, directa, que mestura ironía e humor absurdo. No conto Jaka de Fernand Léger podemos ver a confrontación final que ten co seu irmán:

“E o meu irmán pregúntame:

– Como sentes en América? É certo que venden vodka alí as vinte e catro horas do día?

– Non creo. As pousadas están abertas, iso si.

-E a cervexa?

– Podes comprar todo o que queiras nas tendas que abran pola noite.

Unha pausa cortés.

– Viva os capitalistas! Que rápidos!”.

Ao oito gustoume máis a camisa de Popelín, por fortuna, un principio nunca falla: “Cando era neno tiven unha aia: Luiza Genrikhovna. Andaba un pouco descoidado, porque temía que o detivesen. Unha vez púxome uns pantalóns curtos. E desde o mesmo buraco do pantalón fíxome entrar as dúas pernas. E así estiven todo o día. […] Sabía que era trouxen de traquetería. Pero calei. Non tiña ganas de empezar a cambiar de novo. Como agora”.

Un libro moi recomendable. Un deses que fan sorrir desde o principio até o final.