O Goberno de Navarra acaba de aprobar o plan de xestión de residuos guiado por tres alicerces fundamentais: a prevención, a reutilización e a reciclaxe. Non é un plan sen manchas, xa que ao final se propón incinerar o 15% do rexeitamento na fábrica de cemento. No entanto, é na dirección axeitada, xa que para 2025 prevé unha redución do 10% dos residuos, a reciclaxe do 75% dos orgánicos e o 90% dos envases. Agora hai que ver canto hai do papel á realidade e como se avanza en conceptos crave para dar un salto real, como a obrigatoriedade de reciclar.

Hoxe en día, con todo, non é de estrañar que se queira facer todo ese camiño sen incineradora. O contraste chega enseguida: Gipuzkoa reactivou o proxecto de incineración en Zubieta, un territorio moito máis avanzado na xestión de residuos que Navarra. Para o Goberno de Markel Olano é imprescindible facer unha incineradora e o Goberno de Uxue Barkos decidiu que non se necesita unha incineradora. A pregunta vén por si mesma: por que nun caso si e noutro non?

O tema dos residuos volve quentarse en Gipuzkoa, aínda que nunca se arrefriou do todo. Así o demostran a marcha de Zubieta contra a incineración ou a manifestación do pasado sábado en Andoain.

As repeticións do movemento están a chegar mesmo lonxe da zona cero. A Deputación quere converter o Vertedoiro de Residuos Non Perigosos de Epele (Bergara) nun vertedoiro de residuos mesturados no Alto Deba, campión da recollida selectiva en Gipuzkoa. Creouse a plataforma cidadá Debagoiena Modelo-Sociedade para facer fronte á idea e a pregunta que lanzan non é ningunha broma:Si no Alto Deba conseguiuse unha recollida selectiva do 80% nos últimos cinco anos, por que noutras comarcas non se pode?

Porque non é un milagre que se fixo alí, nin de moito diñeiro, nin para curar o mal. Só foi necesaria a vontade política dos Concellos. Nalgúns pobos, porta a porta, noutros colectores, a clave máis importante é que non hai colectores mesturados. Neste camiño foi clave o camiño percorrido pola porta a porta e tamén o acordo alcanzado en Arrasate entre EH Bildu e o PNV sobre os colectores mediante chip.

Pero ollo, “con obrigación”, porque é unha palabra maldita nesta sociedade das liberdades liberais e sacras: non obrigar á recollida selectiva de residuos, pero si a quéimaa de residuos totalmente reciclables.

Aínda que se basea na apología da incineración, entre os jeltzales hai quen cuestiona a incineradora de Zubieta: Si pódese fumar en Zabalgarbi, para que levar o negocio a Cantabria? Así o suxire Luís Alberto Aranbarri Amatiño no artigo A mentira de Gipuzkoa da súa blog: “Si Bizkaia e Gipuzkoa fosen do mesmo territorio, faría Gipuzkoa unha nova incineradora en Zubieta? Si todos fósemos un pouco normais, non tería suficiente cunha incineradora a poboación de menos de dous millóns de habitantes que formamos xuntos? Estamos tolos?”.

Nos últimos meses celebráronse numerosos referendos en Gipuzkoa sobre o sistema de recollida de residuos. En todas elas gañou o sistema de colectores con chip. Hai unha pista, sen dúbida. Pero sabemos que pensan sobre o proxecto de incineradora? Preguntar pola recollida e non polo tratamento? Non sería máis lóxico e democrático preguntar tamén pola incineradora?

A dimisión do alcalde de Lezo foi o último medidor da situación no Palacio Euskalduna. Coa implantación dos anteriores concellos (EH Bildu) en Lezo o modelo porta a porta estivo vixente até hai pouco; froito do acordo entre o actual Concello (PNV) e EH Bildu, os biorresiduos e a fracción resto recolleranse porta a porta e o papel e plástico a través de colectores. O GBB do PNV non deu o visto e prace ao acordo e o alcalde de Lezo, o PNV, presentou a súa dimisión. Entón, non hai consulta? Non un acordo?

Desde o punto de vista de quen mira máis aos residuos que aos votos, e na súa sinxeleza, o movemento Zero Zabor de Gipuzkoa segue sendo un exemplo. Ademais do desafiuzamento, hai hoxe en día en Euskal Herria algún movemento popular máis efectivo?