O Goberno xa levou a cabo numerosas iniciativas novas en todos os ámbitos: reforma fiscal, listas de espera en saúde, eliminación dun convenio do Opus… Pero os problemas en torno ao eúscaro son os máis graves, tanto no que se refire á sociedade como no que se refire a quen apoian ao goberno. Por que?

En Navarra hai unha gran cultura do frentismo e sabiamos que iso tiña que pasar, coa identidade, cos símbolos ou coas linguas. Nós cremos que temos que romper ese frentismo e por iso dicimos que o maior favor que podemos facer ao eúscaro é acabar co ruído, xa que neses debates ruidosos o eúscaro e os vascos perdemos.

En cambio, a percepción de moitos vascos é ao revés: si non facemos ruído, pensamos que os nosos dereitos non son recoñecidos. Dirías o mesmo ás LGBT, ao movemento feminista…?

Non, non quero dicir que as nosas reivindicacións non teñan que saír á rúa, senón que a crispación que se dá no parlamento é mala. A dereita ten a súa culpa nesta crispación, pero os vascos tamén temos a nosa; por exemplo, nos procesos que tivemos nos últimos tempos non soubemos explicar ben o que había que facer. Por exemplo, a forma na que José Luís Mendoza xestionou a Oferta Pública de Emprego (OPE) non foi boa e iso trouxo problemas, tanto dentro como fóra do cuarteto no que apoiamos ao Goberno. Cando se produce unha discriminación positiva hai que facelo con moito coidado, mirando á sociedade, porque si non, unha parte da sociedade móstrase en contra.

Imos analizar o sucedido coa OPE. En novembro saíu a OPE de 425 prazas. 320 para 2016 (228 en eúscaro e 92 en castelán). Vostedes en contra, que non era equilibrado. Onde pecou o Departamento de Educación?

Isto non se pode facer sen informar os sindicatos e ás partes que che apoian. A través da prensa soubemos que facer. As 120 prazas ofertadas para Educación Infantil e Primaria eran en eúscaro, ningunha en castelán. Isto non é correcto na situación sociolingüística de Navarra. O informe técnico non é unha dogma de fe. O labor de I-E é buscar o traballo de ponte e o consenso. Temos que mirar ao eúscaro e aos dereitos e a difusión dos euskaldunes, pero é importante que ningún navarro o acolla, e para iso fai falta unha xestión intelixente.

Nos argumentos do Departamento de Educación dicíase que a ampliación do PDI (Programa de Aprendizaxe de Inglés), fai que sobren os profesores monolingües. Entón, para que sacar máis prazas? Ademais, a lei non permite a saída de prazas en inglés.

Cada ano danse 400 xubilacións na rede pública de ensino e, por tanto, o mundo educativo pode acceder facilmente ás 60 prazas en castelán que demandamos [das 120 de Educación Infantil e Primaria]. Ademais, na actualidade hai profesores que non están a impartir inglés, pero que teñen o título C1 de inglés. Tamén se poden reciclar.

Poida que haxa profesores con C1, pero non quixeron dar clases no PMA, xa que incluíron a xente de B2 no programa.

Nós tamén temos a nosa visión técnica, moita xente da Asemblea é profesora e din que non habería ningún problema en sacar 60 prazas de castelán sen xerar ningún excedente. Podemos tamén é desa opinión. Finalmente, o Departamento de Educación tiña 33 votos en contra no Parlamento Vasco [de 50]. Nós diciámoslle a Yolanda Barcina que non se pode gobernar contra o Parlamento, e temos que pedir o mesmo ao actual Goberno.

Temos que promover o eúscaro, pero desde tres ideas: liberdade, sen imposicións e tendo en conta a realidade sociolingüística. Non se pode esquecer que hoxe en día na rede pública de toda Navarra é posible estudar no modelo D porque I-E propuxo ese cambio de lei. E hai que lembrar que a esquerda abertzale mostrouse en varias ocasións en contra deste tipo de cambios.

A segunda cuestión importante ao redor da OPE é a das listas. Nese sentido, non deixaron clara a súa posición, polo menos publicamente.

Recoñezo que neste tema fáiseme moi complexo ter unha opinión redonda, polo que os matices son imprescindibles. Tendo en conta o gran enfrontamento que se produciu coa OPE e a favor da paz social, estamos de acordo coa aposta do Goberno por manter dúas listas para 2016. Entrando nos argumentos, algúns din: “E por que hai que sacar as listas de face aos idiomas e non ás especialidades e que haxa 16 listas? O Goberno mantén as dúas listas e a fórmula actual garante os dereitos dos vascoparlantes, xa que permitirá concorrer aos exames de eúscaro e castelán.

Por que o vasco ten que facer dous exames? Neste caso, ademais, os euskaldunes terían máis oportunidades.

Moitas veces menciónase que en Cataluña, Mallorca e Valencia só hai unha lista, pero a nosa realidade sociolingüística non é esa. En Valencia a maioría da xente sabe valenciano, e aquí o eúscaro non.

Pero até agora o eúscaro discriminouse. Era el quen debía elixir, por exemplo, presentarse entre o 30 e o 40% das prazas (en eúscaro), cando se podía presentar ao 100% segundo a súa capacidade.

Paréceme interesante a proposta de Podemos para desatar o nó: que se faga este ano cos dous exames e que, ao mesmo tempo, ábrase un amplo debate no Consello Escolar de Navarra con todos os implicados para que se decida como facelo para 2017. Si é así, evitaremos o que sucedeu coa OPE.

E nese debate, cal será a vosa posición?

Neste momento non o sei, hai demasiados detalles técnicos. Con todo, debemos buscar un modelo válido que teña en conta a nosa realidade sociolingüística.

Por tanto, os cidadáns e cidadás da zona vascófona e non vascófona deben ter dereitos lingüísticos diferentes?

Pola nosa iniciativa, agora, quen queira na zona non vascófona poderá aprender eúscaro no modelo D na rede pública. Iso é garantir os dereitos, e non pretender instalar un técnico de eúscaro en Tudela ou en Ribaforada, cando non haxa demanda para iso.

Entón, cre que a zonificación é correcta?

Nós somos contrarios á zonificación, pero dicimos que non se pode pedir o mesmo ao Concello de Baztan que ao de Ribaforada.

Coa reivindicación da oficialidade, pídese que todos os navarros teñan os mesmos dereitos lingüísticos. Despois, dependendo da realidade sociolingüística de cada lugar, cada lugar terá o seu propio desenvolvemento.

Até agora, a reivindicación do mundo do eúscaro ou parte do nacionalismo non foi esa; e desde eses mundos non se interpretou nin respectado ben a identidade dos navarros e as navarras e a súa realidade sociolingüística. Fixéronse grandes erros. Nun pobo de Sakana, o 80% dos parados son castellanohablantes, pero en todos os postos de traballo dese concello demándase o eúscaro, mesmo para realizar labores de limpeza. Noutro pobo, as ordes do día que se dan para o pleno municipal son exclusivamente en eúscaro. Outro exemplo: un Concello da Comarca de Pamplona abriu unha oficina de atención cidadá para o que creou catro postos de traballo e no catro solicitou o eúscaro como requisito. Esas non son os meus modelos, esas discriminacións positivas non son as máis axeitadas para axudar ao eúscaro en Navarra.

Xógase con moitos colectivos minorizados en dereitos con discriminación positiva ou desequilibrios cando se quere equilibrar algo…

Entendo que temos unha débeda histórica co eúscaro, pero se non o facemos con cautela, unha parte importante da sociedade non vai considerar ao eúscaro como un tesouro común. Fai falta moita pedagoxía. O cambio merece a pena se acaba co frentismo. Non hai que acabar coa reivindicación, pero si co ruído do frentismo.

Fala de pedagoxía, de vender ben á sociedade. No caso das escolas infantís de Pamplona fíxose pedagóxica?

Até agora, só dous de cada 17 eran en eúscaro e, ademais, os dous eran na Txantrea. Por tanto, nós estamos de acordo en que 4 deses 17 grupos sexan en eúscaro e esténdanse en diferentes lugares da cidade. Nas formas non se inventou de novo.

Tamén se estendeu o bulicio ás escolas públicas de Sarriguren e Noáin, onde se situaron numerosas escolas. Os do modelo D piden que se manteñan independentes, porque así profundan no modelo de inmersión. Aquí tamén vostedes opuxéronse.

Hai que tomar decisións locais. Si hai que construír un novo centro en Sarriguren, que se faga. A conta de Noain é diferente. En xeral, hai que garantir a convivencia entre os modelos e hai que reforzalo coa inmersión lingüística. Os modelos en eúscaro poden ter a súa propia axenda –San Blas, Olentzero…– e ás veces tamén un horario diferente de patio. Con todo, é bo que os castellanohablantes ouzan o eúscaro, para que vexan que iso é absolutamente normal.

Agora proponse repartir o modelo D nestes centros e fanse acusacións de segregación, pero son moitos os centros navarros que só son de tipo D, non é unha cuestión de agora e non pasou nada.

Si, iso é unha obra de teatro de UPN. Vouche a pór un exemplo, eu vivo na Zona vella de Pamplona e na escola de San Francisco de alí conviven os dous modelos e cando saen á praza mestúranse todos. Gústame este modelo.
Si, pero o claustro debe funcionar en castelán, igual no Consello Escolar e, en xeral, a pesar de que o modelo D sexa superior en número, a presenza do castelán é maioritaria fose das clases. Os vascos son unha illa no mar do castelán, por iso pídese fortalecer esas illas, porque logo a sociedade ten moitos lugares para a convivencia.
Si, pero iso leva a ghettización de castellanohablantes nalgúns lugares, como Berriozar. O meu modelo é o de San Francisco.