A miúdo vivimos de costas nos nosos pobos, sen apenas coñecer ao noso veciño. Ademais, a medida que se avanza na idade, é máis difícil atopar espazos para estar xuntos. É o caso de Muxika (Bizkaia).

O 8 de marzo varias mulleres de Muxika reuníronse ao redor da comida. Entre eles estaba Onintza Enbeita, que nos contou a iniciativa da cidadanía. Tiñan un obxectivo claro: aumentar a participación das mulleres no pobo. Ao principio, ocorréuselles gravar un vídeo, pero iso, ademais de pedir unha chea de traballos, e pensando que os que aparecían no vídeo non ían ter eco máis aló de ver a proxección, suspendeuse: “Despois, démoslle dúas voltas á cabeza e ocorréullenos homenaxear a seis mulleres do pobo que estiveron encarceradas durante a guerra”. Desta maneira púxose en marcha a iniciativa que permite traballar conxuntamente a 55 mulleres na actualidade.

Fixeron coas súas fillas e sobriños un pequeno acto que durou media hora: “Con esta escusa conseguimos ler algúns textos e pór a máis de 30 mulleres a cantar o po das estrelas”. Este foi, pois, o precedente. Posteriormente celebrouse unha reunión entre a propia Enbeita, membros da asemblea, a técnica de cultura do Concello e outras mulleres, e propúxose facer teatro ás mulleres que participaron na homenaxe o ano pasado.

“Non é fácil ir ver a esas mulleres e explicar que é o feminismo, falar de empoderamiento”, explicou Enbeita. Dalgunha maneira querían traballar eses valores coas mulleres do pobo, pero había que atopar unha maneira axeitada. Para a primeira representación conseguíronse 40 mulleres: “É un mérito de Cristo o desas mulleres que nos fixeron unha proposta e na primeira dixéronnos que si, si cando eu teño 80 anos vimos pedir ás mozas que fagan teatro mandareinas a coller o popa”, di Enbeita con humor.

Con este primeiro teatro, 40 mulleres encheron un oco. O Concello, no libro sobre a historia de Muxika, recollía unicamente entrevistas masculinas, e o obxectivo desta obra de teatro era contar o día a día das mulleres de Muxika. Encher, dalgunha maneira, as lagoas da historia. Tras a exitosa primeira entrega, o ano seguinte pasaron de 40 a 55 mulleres. Neste último, representaron os tempos da inquisición con akelarre.

Seguro que sería o primeiro akelarre que se fixo na igrexa de Muxika. Como o pobo non dispón de salón, os espectáculos realízanse na igrexa, convertendo o altar en escenario. “Hai mulleres de moita fe pero non tivemos ningún problema”. Enbeita explica que nun primeiro momento déronse explicacións polo feito de que o tema da obra íaselle a facer estraña a máis dun: “Isto non é contra a igrexa; nós actuamos ou non, os akelarres, a inquisición… sucederon”. Cando se representou na igrexa de Ajangiz, por exemplo, o cura estivo na primeira fila e o de Muxika explicou que lle gustou moito.

Nos momentos previos ao comezo da carreira, Enbeita destacou o nerviosismo e a ilusión: “Eu tamén estaba moi nervioso pero disimulei”. As mulleres saltaron ao escenario e o público acolleunos con aplausos. “Subían ao escenario como avergoñados, coma se non merecesen os aplausos”, pero recibiron un merecido agradecemento, “todos eses aplausos foron o recoñecemento de todo o traballo realizado nas súas vidas”.

Máis que un espectáculo

Non queren facer teatro profesional, non queren ter un guión incrible. Non queren aos mellores actores. Queren aprender e estar xuntos, coñecerse e facer alianzas. Queren gozar, aprender, pasalo ben. “É fermoso que todo un pobo participe, que rompa os muros da ideoloxía, que rompa a distancia. Todos teñen cabida neste proxecto”.

Enbeita insiste na relación intergeneracional, en como os nenos aprenden dos maiores, e viceversa: “A unha avoa de 80 anos, quizais, tes que explicarlle as cousas máis dunha vez e vénche un neno dicindo ‘non sei quen aínda non o entendeu’ e el explícallo”. Ademais, os ensaios realizados para preparar o teatro reuniron moito aos participantes, “agora participamos xuntos noutras actividades do pobo”.

Outra opción para gozar do feminismo é traballar o empoderamiento, o coidado e a ocupación do espazo público. Non hai idade para ser estrela, “é incrible a capacidade que teñen sobre o escenario esas mulleres que dedicaron toda a súa vida ao coidado”.

Cada un fai o que sabe ou quere facer: cantar, representar, coser as roupas, adornar… Enbeita explica que tamén tiveron a oportunidade de traballar a autoestima: “No corredor de acceso ao altar da igrexa –o escenario– todos ían mirando ao solo e pregunteilles si na misa dominical tiraban o diñeiro ao solo, por iso todos ían mirando ao solo. Ríronme e a partir de aí dígolles que vaian coa cabeza ergueita e os peitos arrincados”, explica Enbeita entre gargalladas.

“Eu non tiven unha experiencia tan boa na miña vida; nunca recibín tanto agarimo e gratitude. Ao principio desbásteche moito a cabeza, pero daquela o que recibes de volta é incrible”, explica emocionado. Este ano, entre outras cousas, non se prepararon obras de teatro para Muxika. Como a cidadanía se quedou en pena, o 6 de marzo celebrarase un acto en recordo ás mulleres esquecidas da historia.

“Un amigo díxome o outro día que pensaba que estaba a ver a obra, “Hai tantas mulleres en Muxika?”, e eu contesteille que si, e máis”. Si hainos, falta que se visibilicen.