A finais de febreiro de 2016, a teleserie en eúscaro é a única que se pode seguir en televisión semana tras semana. Lonxe quedan os tempos nos que se emitían simultaneamente tres series de televisión en ETB. En xaneiro deixaron de emitir a súa penúltima aposta (Aitaren Etxea) e a finais de febreiro acaban de comezar a ofrecer a opción de quitar Eskamak. Toda a primeira tempada foi gravada por adiantado, e as audiencias decidirán si vaise a facer a segunda ou non. A día de hoxe, por tanto, non está en marcha a gravación de series para televisión.

Oco con moitos buracos

Non son poucos os que denunciaron con preocupación este baleiro. Leire Palacios, crítica televisiva en Berria, afirma que xunto a Goenkale perdéronse máis dunha serie de televisión. “Perdemos unha cultura construída ao redor del: un corpus de enriquecemento lingüístico, unha escola de actores, unha escola de guionistas, unha escola de realización, etc.”. A todo iso hai que sumar, por suposto, decenas de profesionais que perderon o seu posto de traballo.

Non falta que, seguindo as indicacións de Palacios, mire o tema desde o bordo da sociolingüística. Así dicía Jose Luís Aranguren “Txiliku”, guionista responsable de Goenkale en Berria: “A cor do eúscaro dá queimas. Si quitámoslle a ficción á lingua, acabouse”.

O escritor e guionista Lander Garro tamén se mostra preocupado pola situación actual, máxime cando se ten en conta que a afección polas series disparouse. “A xente, inevitablemente, ten que recorrer sistematicamente ao idioma estranxeiro para satisfacer a súa afección. A isto súmase o salto cualitativo que as series deron ao longo do mundo, tanto esteticamente como conceptualmente. E no noso, en cambio…”.

ETB como principal responsable?

Urtzi Urkizu, xornalista de Berria, segue moi de cerca os pormenores da televisión pública vasca en xeral. Di que ten a obrigación de ofrecer aos público contidos variados, incluídas as series. “A Lei de EiTB di que ten como obxectivo a promoción do eúscaro e a cultura vasca, e a kara é unha das patas fundamentais da cultura vasca”. Considera que a marca de ETB está moi débil e que, nese caso, a emisión de series de calidade sería un gran beneficio para EiTB.

Neste traballo, afirma que se debería mirar menos ás audiencias e máis ao produto que se ofrece. “Pode ocorrer que na primeira emisión de televisión unha serie non dea un dato de audiencia moi alto, pero logo difúndase moito na rede. Ter máis paciencia non sería malo”.

Ademais da baixa audiencia, a miúdo menciónase o alto custo como motivo para non producir máis series. A pesar de recoñecer que facer televisión é caro, a Urkizu non lle parece que sexa razón suficiente para explicar a falta de series de televisión. “A clave está en como xestionar o diñeiro: Co diñeiro que se gasta para algúns programas de ETB2 pódense facer máis series en eúscaro”.

Ademais de ETB, tamén chega Hamaika Telebista á maior parte dos recunchos de Euskal Herria. O director Iñaki Uria e o xornalista Inaxio Esnaola afirmaron que non dispoñen dos recursos económicos suficientes para levar a cabo o proxecto. “A falta de recursos só pode ser superada por un traballo de gran vontade”. En opinión de Uria, ETB debe ser interpelada: “O que necesitaba de motor e tractor audiovisual, está convertido nunha áncora”.

En cambio, Urkizu non cre que haxa que deixar todo en mans de ETB: “A responsabilidade é compartida. Por exemplo, desde as institucións públicas pódense organizar concursos ou proxectos para que os creadores poidan desenvolver novos produtos de calidade”.

No canto da de Epoca, a de Tempada

Un indicador a ter en conta non é o número de series que están en marcha para xulgar a saúde da institución en eúscaro. En canto ao fondo, o salto entre as series internacionais e as de eúscaro tamén é importante. Cal foi a última serie vasca que, ansiosa por ver o próximo capítulo, obrigoulle a quitarse as horas ao soño? Ou o que che fixo sentirche incómodo mostrando os aspectos máis escuros da nosa sociedade?

O bloguero de ARGIA Gaizka Izagirre, experto en series internacionais, cre que as producións vascas non están á altura do que se fai fóra de Euskal Herria. “A escaseza de recursos non significa que non teñamos que arriscar. A clave está en sacar todo ese delirio da nosa realidade e tratar historias valentes”. Di que é hora de deixar o humor e o conflito histórico e de traballar noutras liñas.

Da mesma opinión é Lander Garro, quen tamén desde o punto de vista económico considera que é o máis razoable: “A clave é investir en ideas, no guion, e priorizar historias simples desde o punto de vista da formulación que non leven grandes perdas desde o atrezo ou o vestiario. Si eu estivese na dirección de EITB, non faría nin unha soa serie de epokas”.

Con todo, a Leire Palacios non lle parece que a serie que pode influír na memoria histórica sexa necesariamente insulsa ou desatrevida. “Trátase de saber en que parámetros constrúese o punto de partida; si trátase de facer un produto capaz de fisurar, xerar inquietude e enriquecer dalgunha maneira ao espectador, ou de producir unha serie enquistada e barata que consiga datos aceptables. Coa última aposta (A Casa do Pai), desgraciadamente, non se conseguiu nin unha nin outra”.

Series Web e Pases de Traballo Amateur

Tamén se trata de series que se producen fóra da lóxica das cadeas de televisión convencionais, incluíndo series web destinadas a ser difundidas a través de Youtube ou similares. Desde o que se fai en sociedade até o que se compón de actores coñecidos, hai na rede exemplos de todo tipo de posibilidades. Algúns deles, con moi poucos recursos, conseguiron chegar a millóns de persoas. É o caso de Malviv, unha muller que conta o sucedido nun barrio inventado da capital andaluza. O primeiro capítulo completouse cun orzamento de 40 euros, e tras o éxito obtido, a serie orixinal para a rede estreouse en varias cadeas de televisión.

Tamén se puxo en marcha unha serie de webs en eúscaro: O Deus dirixido por Aner Ansorena non é perfecto. Mocidade actual

relata con humor as peripecias dun pobo levando a cabo certos estereotipos. Urtzi Urkizu opina que necesitamos máis. “Non sei por que non se fan máis, tamén é responsabilidade dos creadores a incorporación de proxectos frescos e innovadores”. Tamén Gaizka Izagirre di que hai medios para iso: “Hoxe en día é posible facer unha produción que se pode ver con pouco diñeiro, porque hai aplicacións gratuítas e hai cámaras relativamente baratas no mercado”.

En cambio, Garro di que o amateurismo sempre é malo, porque a vida diaria é moi cara. “A ecuación é moi simple, si queres vivir, necesitas algún ingreso. Eu sei que si propós unha iniciativa deste tipo no mundo vasco viranche todos dando palmadas e palmas de costas. Ti terás o seu doce aplauso, pero o frigorífico está baleiro”. Neste sentido, ve difícil facer series web. “Outra cousa é acertar co guion e querer comprar as televisións australianas. Pero aquí non hai moitos bos guionistas, e é normal: o que chaman canteira é contar historias de María Luisa”.