A súa misión será dirixir o centro BC3 na era post-parisiense. Cales son as características desta etapa? Que nos traerá o Convenio de París?

París definiu unha conciencia de que tanto as causas do cambio climático como as súas consecuencias son cousa de todos os países e que a todos correspóndenos facer algo. Os gobernos non acordaron compromisos concretos, senón compromisos concretos. Tamén a comunicalos de forma transparente e periódica e a fin de establecer obxectivos máis ambiciosos en cada comunicación. Trátase dunha maneira máis suave de dicir “comprometémonos”, que se afasta dos obxectivos moi ríxidos que establecía o Protocolo de Kyoto, pero só para os países desenvolvidos. En París, así mesmo, recoñeceuse que algúns países xa están a sufrir os efectos do cambio climático. Pero eu creo que o maior avance é o mecanismo que se estableceu para dar a coñecer os compromisos que un vai asumir.

Pero non se estableceron mecanismos coercitivos para a execución destes compromisos.

Tivemos un mecanismo deste tipo: Protocolo de Kyoto. E non avanzamos moito, porque o rigor nos levou a expor obxectivos modestos. Ademais, o aparato que se organizou para cumprir estes obxectivos era moi complicada e, doutra banda, en moitos casos non houbo vontade política: algúns non asinaron, outros salguen... Houbo algúns logros, pero cuantitativamente o resultado de Kioto foi modesto. París quere iniciar un novo proceso. Entre Kioto e París aumentou moito a conciencia sobre o problema, porque temos máis probas dos impactos do cambio climático; ao mesmo tempo, sabemos moito máis das ferramentas que podemos utilizar para combatelo. Agora queda por ver cal é a verdadeira vontade. Os compromisos que cada Estado enviou antes de París non son suficientes, hai que seguir empuxando a que a ambición creza.

Empuxárono, pero non o forzaron...

Díxose que o Convenio de París non é legalmente vinculante e si o é. É vinculante coas obrigacións contidas no mesmo: informar sobre os compromisos e establecer obxectivos cada vez máis exixentes. A diferenza con Kyote é que París non establece un compromiso absoluto previo. En calquera caso, o Protocolo de Kyoto segue aí. Neste momento está pendente de ratificar o segundo período de compromiso. Se se confirma un número mínimo de estados, estes países poden seguir a ruta de Kyoto, ademais da de París.

Imos tarde? O acordo global que se tomou en París ía ser alcanzado no cume de Copenhague en 2009.

A loita contra o cambio climático esixe un cambio radical nas estruturas da economía, que non se consegue dun día para outro, senón que require un gran proceso de reflexión. Creo que a emerxencia que nos xera o cambio climático está a acelerarse por un proceso que é necesario doutra maneira. E digo que é necesario, entre outras cousas porque os nosos recursos son limitados.

París reforzou a idea de que o cambio climático é responsabilidade de todos, como vostede di. Pero os países en desenvolvemento dixéronllo aos ricos: se temos que implicarnos nesta loita, axudádenos a non retardar o noso desenvolvemento.

Este foi un dos grandes debates da UNFCCC (Convención Marco das Nacións Unidas sobre o Cambio Climático) desde a súa creación en 1992. Desde o primeiro momento, un dos alicerces da Convención é o principio das responsabilidades comúns pero diferenciadas [todas teñen responsabilidade pero non no mesmo grao], o que ocorre é que desde entón a fronteira entre as dúas partes hase difuminado; as economías emerxentes, por exemplo, están agora entre os dous bloques. Estas economías tentaron que se respectase a repartición orixinal de responsabilidades, mentres que os países máis desenvolvidos querían difuminarlo. E París mantivo esa separación, pero non tan absoluta. A responsabilidade agora, a diferenza de Kyoto, é de cada Estado.

Unha campaña mundial reclama que o 80% das famosas reservas de combustibles fósiles sexan enterradas para evitar un desastre climático. Que opina vostede?

Si é posible, non me parece mala idea. Habería que ver si temos outras vías para xerar enerxía suficiente. E nos próximos anos poden aparecer elementos que poden dar lugar á aparición de balanzas nun ou outro lado. Supoñamos, por exemplo, que a fusión nuclear sexa operativa; sería máis fácil enterrar combustibles fósiles.

Cre que podemos chegar á descarbonización total da economía? É dicir, non emitir gases de efecto invernadoiro.

Creo que si. Sobre todo, porque falamos de combustibles finitos.

Unha das liñas de investigación do BC3 refírese aos posibles impactos do cambio climático na saúde humana. Que impactos teñen?

Un dos temas que máis preocupa á sociedade e aos sistemas de saúde nos últimos tempos son as ondas de calor. Outro problema é que os vectores de determinadas enfermidades, fundamentalmente algunhas especies animais, esténdanse a campos cada vez máis amplos. A sanidade ten que ter en conta estes novos retos e adaptalos. Outro impacto sobre a produción de alimentos. En África, por exemplo, teñen moi pouco tempo para sementar sementes, se queren conseguir unha boa colleita. O cambio climático está a provocar cambios nestes tramos, que en si mesmos non son para ben nin para mal, pero que moitos campesiños descoñecen. Seguen siembrando á maneira de sempre, e teñen colleitas menos abundantes. Hoxe en día hai moitos proxectos que axudan a adaptarse a estes agricultores.

Non sei si liches o último libro de Naomi Klein (This changes everything, Isto cambia todo). Un das principais mensaxes que dá é que levamos máis ou menos o mesmo tempo organizando os cumes fronte ao cambio climático e globalizando o comercio internacional. As decisións que se toman nos cumes do clima e as que toma a Organización Mundial do Comercio (OMC) son a miúdo contraditorias, pero sempre prevalecen as da OMC. Estás de acordo?

Se cada debate vai polo seu propio camiño, prodúcense estas cousas, e non fai falta dicir que efecto ten a MMA. Hase visto que na UNFCCC, cando se debateu sobre algúns aspectos que afectan o comercio, algúns países bloquearon as negociacións.

É unha festa pór obstáculos aos esforzos en materia de cambio climático.

A pesar das dificultades, avanzouse. E creo que estes obstáculos van ser cada vez máis pequenos porque vai haber unha maior sensibilización. É máis, cada vez será máis evidente que o cambio climático pode prexudicar tamén ao comercio internacional. Como dixen antes, ante un reto ao nivel do cambio climático, necesítase un cambio de modelo económico serio, e iso necesita tempo. A miúdo, despois de moitos pequenos avances, chega un gran salto, non se sabe cando. Cando o risco de cambio climático é o suficientemente evidente como para vencer a pusilanimidad dalgúns, veremos grandes avances. Doutra banda, creo que moitas das grandes compañías son cada vez máis sensibles ao problema, algúns se comprometeron a tomar medidas.

E quen ten que facer o seguimento destes compromisos? A UNFCCC?

A UNFCCC non pode, non é a súa función. En todo caso, os propios gobernos. A través de normativas internas, poden promover unha maior transparencia, por exemplo a través da etiquetaxe; que se explique a orixe de cada artigo de consumo, o impacto climático que tivo a súa produción… Pero a UNFCCC non pode regular o sector privado. Doutra banda, as compañías privadas tamén participan nos cumes do clima, a interacción é cada vez maior. Acúsaselles de que os pasos positivos que dan non teñen outro obxectivo que xustificar a súa imaxe, pero bo, se os fan, darémoslles a benvida.