Como se puxo en marcha este libro?

Escribín crítica nos últimos 15 anos, nos medios locais, nacionais e internacionais, e aos poucos foime creando un compromiso e unha necesidade cara á escritura. Cara ao ano 2004, ao fío dunha serie de conferencias, deime conta de que se reflexionaba moi pouco sobre a profesión e as condicións materiais que a sustentan. Por tanto, creei un arquivo no meu computador, con reflexións sobre a crítica, sobre todo a través das miñas lecturas, até crear un texto potencial. Pero ese texto nunca se escribía, porque son un escritor freelance, e nesa situación é difícil crear un libro. Ao final, os de Consonni fixéronme unha proposta e completei o libro.

Como di na introdución, desexa que funcione como unha caixa de ferramentas.

Nos últimos anos, sobre todo desde que abrín o blog, escribín sobre contidos diversos, pero neste caso a miña intención era elaborar unha especie de tratado metodolóxico que pode ser útil non só para min senón para outros, especialmente para xente que queira reflexionar sobre a crítica e a escritura. Neste sentido, trátase da primeira pedra dunha construción teórica pendente de construír.

O título chama a atención.

A liña de produción e a cadea de montaxe relaciónanse co movemento obreiro, pero serviu de inspiración para moitos artistas, como Sergei Eisenstein, Jean-Luc Godard... Fixen analogías entre a escritura e a montaxe a través de citas. Para min é moi importante ver como está feito. unha cousa, calquera cousa, até un libro.

Por exemplo, Slavoj Zizek conta como se burla do momento de escribir. Baléirase as tripas no computador e dise a si mesmo que non está a escribir, senón que acumula materias primas, crúas. Cando ten suficiente texto, comeza a editar, e esa é a parte máis importante. Para min, en cambio, o collage é unha técnica literaria fecunda. Escribo así, pegando varias cousas, e logo borro enlácelos. Este libro tamén está escrito en gran parte en post-produción.

De face á situación da crítica, o punto de partida é bastante negativo: “É un crítico contemporáneo, máis que un representante da opinión pública, un publicista, ou un mero comisionado do mercado”.

Si, partín dese inquietante diagnóstico. No mundo da arte levamos moito tempo falando da crise da crítica, pero sen profundar demasiado. Eu tiña unha idea bastante concreta, unha liña de reflexión que une crítica e publicidade/publicidade: como a crítica representa as relacións de mercado, etc. É un tema moi zumento, e quería facelo con todo detalle, pero a medida que ía escribindo deime conta de que non podía colocar todo o libro. Tamén quería traer o tema da escritura, relacionado coa construción do suxeito, o beneficio que supón a escritura na construción da identidade.

Iso era o que ía dicirlle: Desde o punto de partida do “pesadelo”, propón moitos antídotos para combater o mal. Entre elas, a crítica estratéxica.

Por suposto, a renuncia a escribir non soluciona nada. Ao principio do libro hai unha cita de Walter Benjamin: “O crítico é un estratego na loita literaria”. A crítica estratéxica significa que o crítico debe ser consciente dos poderes de mercado e debe ser consciente do marco económico no que se insere a publicación que publica as súas críticas (por exemplo, unha revista de arte que fai publicidade de exposicións). O crítico debe saber que toda crítica é unha forma de publicidade, é dicir, na lóxica do código binario, que toda crítica publicada é unha 1, aínda que sexa negativa.

Pero ao mesmo tempo, o crítico é capaz de cambiar algo e ten o poder, consciente da instrumentalización. Por suposto, a primeira decisión é escribir ou non escribir. O segundo? Resolva que vai escribir, sobre que e como o vai a escribir.

Neste sentido, fálase de regularidade e irregularidade.

Si, eu escribino en varios xornais e sempre fun libre para escoller e artigos. Os críticos regulares que se atopan dentro das estruturas de produción dos xornais teñen un problema máis grave, xa que dependen dos ingresos e deben enviar un exemplar todos os meses ou todas as semanas. Eu mesmo negueime a esa dinámica, porque te fas escravo da demanda e métesche na lóxica da actualidade. É un xugo, porque á fin e ao cabo, dar servizo á innovación é servir ao mercado. Por iso reivindico o pasado próximo.

Con todo, todo ten vantaxes e inconvenientes. Se escribes regularmente nun xornal, tes a oportunidade de crear un lector que che siga semana tras semana, e por iso podes traballar, mirando a un lector xeral, pero tamén a ese lector que estás a crear, e construír un pensamento ou unha liña nun espazo moi concreto.

Vostede está no libro: “Hoxe en día, un crítico cultural pode comprar a súa liberdade dunha soa maneira, escribindo a cambio dun bico”.

Dito así, non dialécticamente, a idea pode entenderse mal. Este libro está escrito precisamente en contra da precarización. Pero, ao mesmo tempo, ao referirse ás condicións de produción da crítica, deféndese con entusiasmo o amateurismo, a paixón e a autoescritura.

A través dos blogs?

O blog, para min, é un espazo creativo que mira ao futuro e non ao pasado. Por exemplo, nunca colguei os textos catalogados e escritos. O blog non sofre a presión comercial dos medios de comunicación e non debe someterse ao poder censurador de jerarquización establecido pola academia. Así nace unha escritura fresca, sen prexuízos e capaz de inventarse a si mesma, no sentido da literatura.

Por exemplo: gústame escribir sobre cine, pero cando escribía nos xornais estaba na columna de arte e tiñan unha columna de cine, así que eu tiña que abordar o tema de “o meu”. Ademais, na crítica cinematográfica, a sentenza ten unha gran carga, polo menos, se non se di claramente, hai que suxerir si a película é boa ou non, e eu non quero escribir desde esa perspectiva. Interésame o cine (e tamén a arquitectura, e outras cousas) na medida en que serve para definir o presente e ponderar as causas da situación actual e do sistema mundial. Nese sentido, todos os meus textos refírense ao capitalismo.

Tamén aposta pola non especialización.

Tamén hai que entendelo dialécticamente. Cando falo de non especialización, non me refiro ao diletantismo en absoluto. Utilizo a teoría dunha maneira moi rigorosa, non aleatoria ou naif. Todo o contrario. Na miña opinión, o crítico non pode ser inocente en absoluto. O ámbito da crítica debe ser totalmente autoconsciente.

Reivindico, por tanto, unha non especialización especializada, na liña da curiosidade: o crítico é, ante todo, unha persoa curiosa, que as expresións de calquera tipo (música, cine, literatura...) suscitan paixón.

Doutra banda, a non especialización oponse ao academicismo. Hai moitos destes tipos na Academia, que collen Foucault e examínano de arriba abaixo e logo son expertos en Foucault. Eu reivindico a heteroxeneidade, a mestura de coñecemento e coñecementos.

Tampouco pode deixar de mencionar a dialéctica, que aparece unha e outra vez no libro, como método, ou mellor dito, como non método.

É un método non, porque me parece que cada un pode crear a forma de dialéctica que mellor se adapta a el ad hoc . Ademais, non é un estilo literario. Podes ler as obras de Bertolt Brecht, un autor extremadamente dialéctico que pode influír en ti, pero que non toma unha forma determinada.

Eu entendo a dialéctica como un espazo de dúbida, un espazo onde non só podes dubidar, senón que tamén podes pór en práctica esa dúbida a través da escritura. É un espazo no que podes ter opinións contrapostas sobre unha soa cousa, porque iso é o que moitas veces nos ocorre ao pensar: pensamos unha cousa e a contraria, aceptando ambas. Con todo, resúltanos difícil expresalo con palabras. Neste sentido, a escritura paréceme o camiño, xa que a oral leva a outras dificultades. A escritura sérveme para pór en práctica a complexidade do mundo.