Estas son as palabras do desapiadado Frank Underwood: “A democracia valórase desmesuradamente”. O que dixo despois de chegar á presidencia de Estados Unidos, utilizando moitos trucos e sen presentarse ás eleccións. É un episodio da emocionante serie House of Cards, unha ficción.Pero é sabido que moitas veces a realidade supera á ficción.

O termo democracia é cada vez máis vago. Lonxe está o seu significado orixinal: o poder do pobo. A vontade da cidadanía ten patas curtas no sistema actual. Cada catro anos vótase e despois os candidatos aproveitan ao seu antollo este apoio. Denomínase participación indirecta, pero as que van de forma transversal son as partes. A miúdo vemos como o vento leva a palabra dada ao día seguinte das eleccións.

No recentemente celebrado Congreso Nacional Fragmentado, os votos serven para o xogo de cartas, son cartas de xogo entregadas aos representantes dos partidos. Canto máis, máis forte é a posición para as negociacións. Pero o que falan non é un mandato democrático ou unha promesa en campaña, senón como os propios políticos salguen reforzados dos avatares das negociacións. Un á forca pequena, outro á grande, pero aí non hai interese para os cidadáns.

Os líderes dos partidos españois están a dar un espectáculo en busca dun acordo que permita formar un Goberno de coalición. Baixo tensións internas ou situacións concretas, estásenos mostrando o peso do personalismo na política, a cal máis descarado. Teñen unha curiosa maneira de entender a representación pública. Non é de estrañar a corrupción intrínseca que sufriu a función pública ao longo dos anos, cunha imprudencia semellante desde o principio. Tamén a cleptocracia dise que é democracia.

O resto dos grupos de presión, os que non necesitan as urnas, tamén os vimos na súa crueza: poderes económicos, grandes grupos de medios de comunicación, ex mandatarios… Apareceron un a un, un tras outro, para dicir que sería o máis conveniente. Os parásitos do sistema en defensa da súa forraxe.

E nós, aquí, perdidos no camiño, mirándoos. Levamos as últimas semanas mirando á política cambiante en España. Cando estas contas se producen por baixo do Ebro, é fácil facer críticas. Desgraciadamente, tamén no noso, os cans están descalzos. Ultimamente fálase moito da democracia interna dos partidos, porque cren que teñen moito que mellorar. Pero, ademais, temos que traballar para que a cidadanía en xeral, non só militantes de partidos, consiga unha democracia máis participativa e sexa parte activa das decisións populares.

Aínda que desde as administracións próximas pódense facer moitas cousas, o reto é máis grande, xa que son os estados os que constrúen democracias, os que marcan unha suposta soberanía. Este binomio, o Estado e a democracia, ten unha terceira pata: igualar a democracia e a lei. Sabemos moito diso en Euskal Herria, porque sempre nos quixeron vender que ser demócrata é acatamento á Constitución e ao consenso legal en España.

Cando os cidadáns senten que perderon a soberanía ou ante leis inxustas, é lexítimo e necesario iniciar o camiño do empoderamiento e a desobediencia. Para recuperar a súa esencia e o seu significado, botemos a democracia ao lixo e construamos unha nova desde a base, unha nova democracia participativa baseada na igualdade e a xustiza social. Mirar cara a España está ben, aínda que sexa para aprender que non facer. Outra cousa sería que non estivese alí máis que mirando.