“As ratas son os primeiros que se escapan ao afundir un barco. Nós somos esas ratas do maior barco que se afunde. Nunca volven as ratas aos barcos afundidos. O que está baixa a auga queda alí para sempre”, di Abdallah Samir, médico sirio de 34 anos. Foxe de Raqqqa coa súa familia e, vestido con elegancia, busca un taxi nas rúas de Presevo (Serbia) que lle leve a Croacia. Nas súas palabras, “temos diñeiro e tamén pasaportes. Chegamos a Grecia empuxados pola policía e a mafia turca. Non nos deixaron quedarnos en Turquía. Saímos de Raqqqa e ao cruzar a fronteira deixáronnos nunha furgoneta e metéronnos directamente no barco de Lesbos. Pagamos por forza 1.500 euros”. Ademais, engadiu que “a policía turca e os mafiosos estaban a axudarse mutuamente, dábanse cigarros”. Confesou que quere chegar a Noruega ou Suecia coa súa muller e dous nenos pequenos. “Creo que en Alemaña se vai a acumular demasiada xente do meu país. Desconfío dos meus veciños. Van crear problemas e iso pode crear racismo contra quen non fixemos nada. Non quero ir onde están os árabes!”, engadiu o novo médico.

Poucos pensan, con todo, como Abdallah. A maioría dos afectados fuxiron dos conflitos en Siria e Iraq nos últimos anos. Só ou en familia. “Non pensabamos movernos de Turquía a ningún outro sitio, pero no campamento de Suruc (un pobo do sur de Turquía) viamos a televisión turca e alí, vendo as axudas que ten Alemaña para os pobres e estranxeiros, pensabamos que sería lícito tentalo como moitas outras”, declarou Asiaha Halil, unha muller kurdo-siria de 47 anos. “En Suruce, a mafia turca díxonos que chegar a Lesbos no barco era cuestión de 20 minutos e que os policías non nos pedirían ningún papel. Prometéronnos estar en Grecia por 100 euros por persoa”, explica Asiaha, nacida en Koban. “Non foi así e despois de quitarnos moitas das nosas maletas pedíronnos 2.000 euros por familia. Ao final tivemos que pagar 1.200 euros a un policía que fixo labores de intermediación”. Séguelle o seu marido, un cristián que se chama Ismael. Leva un crucifixo no pescozo; “Eu tiven que facer de capitán sen ter ningunha experiencia. Cada dous minutos o motor apagábase e o mar arrastrábanos á deriva. Cando acendiamos o motor aínda tiñamos dous minutos máis ata que volvía apagarse. O tempo ía en aumento e cinco horas despois rescatounos un barco grego. Desde entón lévannos como gañados os que non temos diñeiro dun lado para outro. É un don, pero visto como estamos, comprenderá facilmente por que a xente nos trata como un gando”, dixo Ismael.

A invisibilidad entre os pobos

A maioría dos presevos son musulmáns e teñen unha orixe albanesa, non serbio, e son musulmáns. É un poboo agricultor de 12.000 habitantes que limita con Macedonia e Kósovo. Con todo, ten unha gran particularidade e a policía serbia sábeo moi ben. “O que aquí manda é a mafia, a mafia albano-kosovar” di Mikhail, o novo policía que trouxo de Belgrado. Cando el colle o diñeiro quere mudarse a outra parte, aínda que aínda non sabe onde. “Non podemos facer fronte a esta onda de persoas refuxiadas. Onte, entre 4.000 e 5.000 persoas amontoáronse nesta rúa e cando empezaron a empuxalas, o valo que hai enfronte derrubouse e acabaron coa vida de tres persoas. É culpa das mafias. Espéranlles na fronteira con Macedonia co coche e danlles uns papeis falsos por 50 euros por persoa. Cando están detrás da fila cren que poden avanzar con eses papeis. Pero non é así. Case todos teñen os mesmos papeis falsos e entón prodúcense enfrontamentos entre persoas de diferentes procedencias. Nós aquí non podemos facer nada, salvo relaxarnos cando se mesture o ambiente. Ademais, Macedonia non nos di nin sequera canto veñen de maneira oficial”, engadiu Mikhail, tras mirar á fila e lanzar un suspiro. Unha declaración que pon de manifesto o rancor entre os pobos dos Balcáns. O Goberno croata, a través do ministro do Interior, Ranko Ostojic, asegurou que Serbia tampouco lle di cantos refuxiados chegarán á fronteira e que iso provoca unha descoordinación nas fronteiras.

Juan Carlos da Organización Non Gobernamental Remar do Estado Español ha traballado neste lugar onde se moven as mafias: "Os refuxiados que entran desde Macedonia entran pola terra dun xefe da Mafia. Non sabemos quen decidiu facelo así, pero en tren podían chegar ao centro de Presevo. Pola contra, quedan a 10 quilómetros de distancia xunto a unha parcela privada. Alí, os traballadores dese xefe da Mafia enganan aos refuxiados, e logo vén o que vén. Non hai nada que facer se non se vai contra a Mafia”, laméntase o madrileño Juan Carlos.

Nos arredores de Presevo, a mafia albano-kosovar ten máis forza que o goberno. Todo aquel que tome un carreiro desde o pobo cara a Macedonia verá as grandes mansións de luxo. Pódese dicir que é como o barrio de Neguri de Getxo, cunha soa diferenza: todas as casas están buxán. Segundo un pastor que non quere dicir nome, “Co diñeiro que trouxeron de fóra fan estas casas para limpar o diñeiro do peto. Tamén compran coches caros, pero logo viven en lugares como Alemaña e Francia. Veñen aquí cando terminan os seus traballos ou os liberan do cárcere”.

"Despois de Presevo non sabemos onde levarannos, pero esperamos que estea mellor que aquí", dixo o sirio Mohamed en rolda de prensa. Este home, proveniente de Homs, afirma que debería separar aos refuxiados segundo a nación e o sexo, “para que non haxa problemas nin ver mellor”. A pertenza a unha mesma liña de iranianas, afgáns, sirios, iraquís, etc., provoca disturbios. Acúsanse mutuamente da súa situación e en moitos lugares da ruta continental houbo pelexas e detencións. “Entre eles tamén hai moito racismo. Os sirios compórtanse bastante ben, pero cos afgáns sempre temos problemas. Non queren manterse na liña, se din algo utilizan a violencia contra ti”, afirma o mozo voluntario de Israel Remar. O policía serbio Mikhail, pola súa banda, di o contrario: "Sirios e iraquís son os que máis problemas están a dar. Pensan que son máis que outros refuxiados e dinche así: eu son sunita e outros xiítas, eu debería estar primeiro”.

Presevo converteuse nun exemplo da maioría dos problemas que xorden na vía continental: problemas sectarios, mafias, institucións desbordadas, etc. Sendo musulmá a maioría do pobo, non hai colaboradores voluntarios, “todos son de fóra de aquí, aínda non conseguimos falar coas autoridades locais, nin vimos a ningún habitante de aquí traballando” dixo o coordinador da ONG Médicos Sen Fronteiras, o francés Sebastien Army. “A situación non é boa, e menos mal tempo. O inverno adoita ser duro aquí e non se que pasará cando chegue”, engadiu.