O movemento Fracking Ez organizou unha acampada contra o fracking en xullo de 2015. Sete días de conferencias, talleres e outras actividades, con carácter internacional. Había que organizar a salsa de idiomas. O movemento alemán Fracking Ez tamén quería preparar algo parecido e reuníronse en Barcelona para celebrar unha reunión na casa ocupada Can Masdeu. Alí congregouse xente de diferentes países e para a reunión requiriuse un sistema de tradución. Alí coñeceron o sistema que posteriormente levarían ao campamento de Vitoria-Gasteiz.

La Torre Babel da casa ocupada foi organizada polo Coadi, o centro que axuda ás persoas con problemas de neurodesarrollo. Xunto ao lugar da reunión instalouse unha ferramenta que permitiu a transmisión por FM e a cada participante que necesitase tradución déuselle un aparello de radio. En cada frecuencia explicaríase a lingua á que se quere traducir, probaríanse os utillajes e a partir de entón escoitar a tradución. Como tradutores, todos eles voluntarios. O membro de Fracking Ez Mikel Otero detectou dúas cousas boas para este sistema. Por unha banda, cada cal puido falar o idioma que quixese ou que puidese, e por outro, como había que volver, as conversacións fixéronse máis lentas. A tradución simultánea que servira naquela pequena reunión pareceulles que tiñan que probar na acampada.

Coñecían á axencia de comunicación BlaBla, á que solicitaron axuda para conseguir ferramentas e tradutores. Por exemplo, tiña entre 150 e 200 radios. No País Vasco, logrouse convencer aos mozos que cursaban estudos de tradución na universidade. Entre os dous organizaríase todo o servizo de tradución simultánea para unha semana. Como cada día había que facer varias traducións, escribían todas as notas no panel: 10:00 horas de eúscaro a castelán e inglés; 11:00 horas… Ao comezo de cada charla ou taller dedicábanse 5 ou 10 minutos a organizar a conta das linguas: probar as radios ou o teléfono móbil, que tamén serve este segundo dispositivo, buscar frecuencias… Os tradutores non só eran estudantes universitarios, non eran suficientes, había necesidade de voluntarios sen estudos especiais, e a xente local e unha chea de persoas que viñan de Europa para participar no campamento axudaron a facer traducións.

Otero considera que non é un sistema moi sofisticado, que os recursos necesarios non son complexos. Na súa opinión, necesítanse tres cousas básicas: Transmisión por FM; grupo de tradutores voluntarios; e que os que teñen que falar teñan un pouco de paciencia, xa que a tradución é instantánea e convén actuar con lentitude. Otero destaca un beneficio: “Podiamos dicirlles a todos que podían falar no idioma que quixesen. En Euskal Herria, o que nos pasa a miúdo é que lle dicimos a quen quere ou pode facelo en euskera ‘si falo en castelán todos entenderán…’. En xullo a xente agradecería que, sendo unha actividade internacional, tivesen a oportunidade de falar en eúscaro con tranquilidade”.

Ademais da acampada, o movemento Fracking Ez organizou centos de conferencias en Euskal Herria e a da radio non é a única maneira que utilizaron para a tradución simultánea. En Txutxumutxu realízanse do eúscaro ao castelán; a charla en eúscaro e a presentación en imaxes en castelán, ou viceversa; a charla en eúscaro e pequenos resumos en castelán ás veces.

Irati Majuelo rouca

Irati Majuelo acaba de estudar Tradución e Interpretación. A contorna sábeo e en máis dunha ocasión pedíuselle que faga unha tradución simultánea. Na universidade non mostran a técnica do rumor, que se une nun recuncho e tradúcese en voz baixa a un ou a uns poucos, pero no día a día, sobre todo na actividade dos movementos populares, adóitase empregar este método barato. Foi nalgunha asemblea da universidade e a petición de Euskal Herriko Bilgune Feminista quen realizou as traducións vía rumores. Ás veces pedíronlle axuda ao instante e tivo que volver lonxe da situación utópica: sen saber de que falará o orador ou a xente da reunión, sen tempo para supervisar a terminología… Outras veces vai facendo os deberes. Por exemplo, o pasado 16 de xaneiro participou nun par de conferencias na Escola Feminista organizada por Bilgune Feminista. O contido xa estaba á súa disposición.

Para Majuelo é importante estar previamente coa persoa ou persoas ás que hai que volver rumoreando para crear un espazo de confianza. Por exemplo, que non poderá devolvelo todo no momento, pero que ao final pode dar máis explicacións. Preguntámoslle como senten os rumores tolerantes, si incomódaselles, e contéstanos: “O incómodo é decidir si hai que facer unha tradución ou non, cando non se decide antes e ponse o tema encima da mesa no mesmo momento. É dicir, facer en castelán, ou falar en eúscaro e organizar a tradución. Si antes dixeches que é en eúscaro e que haberá algún tipo de sistema de tradución, non é incómodo”. Majuelo di que están afeitos utilizar o rumor nos movementos populares de Barcelona: “Teñen o costume de utilizar o catalán máis que o eúscaro, aquí estamos máis afeitos ceder”.

Tradutores na Ikastola Aranzadi

O Concello de Bergara dispón dun sistema clásico de tradución simultánea, utilizado na maioría das xornadas. Ante o éxito do sistema que se alugaba periodicamente, decidiron comprarse un equipo. O prezo da vivenda foi duns 10.000 euros. Estepan Plazaola, técnico do Servizo de Eúscaro do Concello, dinos que no concello están moi a gusto coa ferramenta, tamén na Ikastola Aranzadi. Este último é o que máis utiliza este sistema de tradución ao longo do ano, unhas 30 veces ao ano. O Concello ofrece ferramentas gratuítas aos axentes do pobo, o tradutor teno que atopar un mesmo. Na Ikastola Aranzadi, por exemplo, son os profesores os que fan as traducións, que son reunións de pais, que é unha charla de alguén que vén de fóra… Plazaola cre que é marabilloso o traballo que realizan os profesores, xa que, por exemplo, traducir unha conferencia non é fácil.

O Concello de Bergara dispón dunha caixa duns 20 auricular e cando necesita máis as solicita ao Concello de Ordizia. Con todo, de cando en cando necesítanse auricular para máis de 20 erdaldun. O uso deste sistema, en opinión de Plazaola, supuxo unha cousa: “Antes tíñase que xustificar falar en eúscaro, parece mentira pero si na reunión do 20 non sabían dous en eúscaro sempre había unha xustificación para facelo en bilingüe. Ás veces tamén se xustificaba que se fixese en castelán: ‘Eles tamén teñen que entender, porque si o fan, alargarase…’. Agora o castelán di ‘ostras! Todo isto organízase por min (ou por uns poucos)!’ Si non se utiliza un sistema deste tipo, o tema da lingua non se visibiliza”.