Este 2016 pode ser o “ano do cataclismo”. Non o dixo ningún economista catastrofista, RBS Royal Bank of Scotland avisou aos seus investidores para que lle presten axuda. As bolsas poden perder até un 20%, o barril de petróleo pódese abaratar até 16 dólares... “Todas as accións que poidas vender, excepto bonos de calidade. Cando a sala está chea de xente as portas de saída resultan demasiado pequenas”. Predición do Panico.

É certo que outros expertos consideraron excesivas estas alertas: Os problemas de China esaxeraron as consecuencias que van ter para os demais, os indicios no cadro xeral son esperanzadores, o crecemento que conseguiu Alemaña por segundo ano consecutivo, etc. Pero as notas da RBS merecen ser coñecidas por aqueles vascos que se tranquilizaron almorzando con titulares desconcertantes: “O paro en España reduciuse no medio millón de persoas”.

A faísca que causou a explosión en 2008 como o afundimento de Lehman Brothers pode ser, segundo moitos expertos en finanzas, unha mecha que nos faga estalar en 2016. O naufraxio de agosto do ano pasado foi arranxado dunha ou outra forma polo Goberno de Pequín, pero os novos desastres ocorridos a principios de xaneiro demostran que a situación non está controlada.

Andrew Roberts, responsable de créditos de RBS, escribe aos seus clientes: “China empezou a caer nun gran descenso e isto converterase nunha bóla de neve. As accións e o crédito volvéronse moi perigosos e nós empezamos a reescribir agora mesmo a realidade que ocultaba o conto que nos contaron nos últimos dous anos”.

A segunda dos sinais que marcará o ano é a da subida dos créditos. Os bancos centrais inxectáronlles o diñeiro a un moi baixo interese para manter vivos os mercados financeiros. Pero a Reserva Federal de Estados Unidos comezou, aínda que tarde e con dozura, a subir os intereses. Non se poden deixar para sempre as finanzas do mundo atadas ao crédito oficial gratuíto como o heroinómano ao chaquetón gratuíto.

O terceiro indicador é o abaratamento dos prezos das materias primas, especialmente do petróleo. O petróleo abaratouse marabillosamente e parece que pode seguir así. A RBS prevé que se rebaixe até os 16 dólares, a axencia Satandard Chartered fala de 10 dólares... A crise fixo que a demanda se rebaixe e os vendedores queren exportala dunha ou outra maneira, porque é a principal fonte de ingresos para as súas economías.

Chegados a este punto, o lector pode preguntarse: pero non estabamos a atravesar Peak Oila e entrando na era da redución dos combustibles? Ou o que é o seguinte: como é posible que o prezo barato do petróleo e das materias primas sexa unha mala noticia? No seu blog Our Finite World, Gall Tverberg explicou as claves da retirada dos produtos.

Tverberg é moi popular entre a xente interesada na crise da enerxía. De oficio, traballou como experto en análise de riscos (actuary en inglés) para as compañías aseguradoras. El tampouco dúbida de que estamos a superar o cume do petróleo, está convencido de que o mundo está a chegar aos seus límites físicos, pero o feito de que se especializaron na previsión de riscos leva a dar especial importancia a outros factores. O nivel de endebedamento, basicamente, foi o “2016: Oil Limits and the End of the Debt Supercycle ".

Baixada de salarios en prexuízo do sistema

Gall Tverberg escribiu que cando se superou o cume do petróleo atopámonos cos síntomas xustamente opostos que esperabamos. Se moitos comentabamos que o petróleo e as materias primas irían subindo sen interrupción, xusto o contrario: hai demasiado petróleo e os prezos caeron por baixo dos custos de produción. O mesmo ocorre co gas, o carbón, o ferro e outros minerais, e tamén con moitos alimentos.

Actualmente estas materias primas están a ofrecerse no mercado por baixo dos custos reais, xa que os produtores que viven da súa exportación necesitan diñeiro. Ademais do fracaso da demanda debido á gran crise, as malas perspectivas de consumo posteriores abaratan as materias primas. Ao final, a forza de vender perdendo diñeiro a un prezo máis económico, moitas industrias de materias primas poden ir ao fondo.

Con cen anos de historia, o crecemento económico sempre veu da man do aumento do consumo de enerxía. Non hai mellora da produtividade sen máis enerxía. É dicir, máis enerxía barata. Así funcionou até 1973, cando o custo de produción do petróleo situouse por baixo dos 20 dólares por barril. Pero despois?

No encarecemento da enerxía reforzouse o segundo mecanismo para manter o crecemento: o endebedamento. Adiamento no tempo de pago. Tverberg considera probado que o encarecemento da enerxía e o aumento do nivel de endebedamento mundial producíronse paralelamente, a medida que os tipos de interese diminuíron. A cuestión é que o endebedamento ten os seus propios prazos e ciclos. E aquí está o mundo ao final dun gran ciclo de endebedamento –Debt Supercycle–, forzado a dar un gran alivio ás débedas acumuladas e, ao mesmo tempo, sen atopar unha enerxía barata que permita respirar o crecemento.

Analizando todos os compoñentes do sistema económico interrelacionados, Tverberg considera que a diminución dos salarios dos traballadores non electos é outro factor determinante nesta crise: “Cobrando salarios máis baixos, estes traballadores teñen menos capacidade para consumir todo o que produce o sistema. En consecuencia, detectáronse excedentes de produtos de consumo e logo comezouse a baixar de prezo. Isto fai que os prezos dos produtos rebáixense e que aumenten as quebras por débedas”.

O ano 2016 preveo o experto en xestión de riscos. Os problemas agravaranse, a economía retardarase aínda máis. Xunto a China, produtores como Brasil, Sudáfrica e Australia afundiranse na recesión. A guerra das moedas endurecerase.

Un dos principais problemas será a acumulación de petróleo, que os almacéns se desbordarán e o petróleo baixará até os 10 dólares. O descenso das materias primas e do consumo traerá moitas quebras, sobre todo entre as empresas que viven da explotación de materias primas, incluídas as eléctricas. Algúns gobernos que viven da exportación de petróleo tamén poderían caer en bancarrota, sen poder cadrar os orzamentos. Pódese esperar unha nova explosión de débeda que sacode o sistema financeiro, igual ou superior á de 2008

Galleta Tverberg termina con prognósticos negativos: “Toda economía ten unha duración, como os seres humanos, os animais, as plantas e as tormentas. Desgraciadamente, tocounos ser testemuñas do fin da nosa economía”. Pero tranquilizémonos: só anunciou o fin dun modelo económico.