A piques de comezar a COP21 en París, os problemas que faltaban nos temarios dos que o canadense Maude Barlow sacou encima da mesa son que en todo o mundo as cidades –as megápolis– están a crecer e non se garante aos seus habitantes o dereito á auga, está a producirse unha gran crise ecolóxica desecando os ríos, están a esgotarse as capas subterráneas de auga a toda velocidade.

Diso falaron no congreso “Auga, Megápolis e Cambio Global” celebrado en París entre o 1 e o 4 de decembro e o enxeñeiro retratado Daniel Hofnung deu a coñecer no seu blog da web de ATTAC a conferencia da señora Barlow. Hofnung é un militante apaixonado e cualificado a favor da xestión intelixente da auga e en contra da incineradora do seu pobo, Ivry-sur-Seine (na práctica é o barrio de París), ademais de ser directivo da ATTAC.

Hofnung resume a importancia do tema da seguinte maneira: “O proceso iniciado en Kyoto centrouse na influencia dos gases de efecto invernadoiro no clima, propondo a redución das emisións de gases na atmosfera e, en consecuencia, o consumo de combustibles fósiles. Pero esqueceu o outro proceso, a deterioración do ciclo da auga, co dano que fai ao clima e o ben que faría a recuperación. Porque nos ofrece a maneira de rexenerar o planeta”.

Nesta perspectiva, Maude Barlow (Canadá, 1947) é unha autoridade mundialmente recoñecida. Loitadora ecoloxista, pola paz e polos dereitos humanos, autora dunha serie de libros, lidera o movemento Council of Canadians (Consello de Canadenses), que defende os dereitos dos cidadáns ante os ataques das multinacionais. Do mesmo xeito que nos foros anti-globalización, Barlow vese a miúdo desafiando ás corporacións mineiras cos indíxenas canadenses nas súas rúas.

Baixo o título A blue and just future is possible, a conferencia que pronunciou o 1 de decembro en París, á que logo resumimos, puxo como exemplo que o futuro azul e xusto é posible. Unha frase optimista, que debería debuxar despois antes do panorama negro. Esta muller sempre proclama a súa esperanza, polo que noutra ocasión declarou a unha revista cristiá: “As persoas que loitan contra a inxustiza resígnanse porque non saben que máis facer. Unha parte do meu traballo é estar aí, dando esperanzas e dicindo ‘non ceda’”.

A humanidade enfróntase a un gran reto, di Barlow. As cidades dos países en desenvolvemento están rodeadas de chabolerías ás que a fame e a crise climática han levado a millóns de pobres. Para 2030 a metade da poboación das grandes cidades vivirá nesas bidonvilles. Hoxe moitos non teñen auga limpa ao seu alcance, contaminando ou esgotando as fontes tradicionais, non poden pagar a auga custosa privatizada.

Unha nova ética da auga

Pequín, Delhi, Munbai, Calcuta, Manila, México, Caracas, Lagos, Abidjan, Teherán, Johannesburgo... en todo teñen problemas de falta de auga. Pero estar nunha situación de emerxencia por haber desecado un Sao Paulo (Brasil) que por si só necesitaría suficiente auga, demostra como a crise ecolóxica afecto á humanidade.

No solo cada vez hai menos auga limpa. Explotamos os ríos até esgotalos, e moitos dos grandes nin sequera chegan até o mar. Desde 1990 a metade dos principais ríos de China desapareceron. Tamén estamos a esgotar os acuíferos subterráneos. O Sistema Árabe de Acuífero, que ten 60 millóns de persoas a piques de ser saciado en Oriente Medio, o do val de Indus en India e o de California en EE.

Despois de todo, a humanidade ten tres nós difíciles de soltar. Primeiro, que debemos entender o cambio climático na súa totalidade. O CO2 vertido pola combustión dos combustibles fósiles é só a metade do problema.

A maioría das augas destruídas non foron eliminadas polo cambio climático: destruímolas con sobreexplotación e mal uso, destruíndo as concas dos vales, reducindo a capacidade dos solos, derrubando os bosques... Aos cidadáns non se lles explica que o desmantelamento da selva tropical no val do Amazonas, destruíndo o ciclo hidrológico, supoña unha diminución da choiva de centos ou miles de quilómetros máis lonxe, talvez na EE.UU.

En consecuencia, ademais de reducir os combustibles fósiles para resolver o caos do clima, será necesario rexenerar os ciclos da auga.

O segundo nó a soltar corresponde ao dereito dos cidadáns a dispor de auga e saneamento. Hai cinco anos, Nacións Unidas recoñeceu que os dereitos humanos deben ser garantidos polas autoridades de todo o mundo a todos os cidadáns, especialmente ás poboacións máis vulnerables.

Levar á práctica o derviche significa que as autoridades deben impedir ás multinacionais mineiras esgotar ou contaminar as fontes, antepondo as da xente aos intereses económicos. Doutra banda, dado que o dereito á auga é un asunto de xustiza e non de caridade, para que os cidadáns poidan acceder á auga limpa é necesario que a privatización se repoña, como fixeron París e outras grandes cidades, tomando de novo ao seu cargo o servizo que os concellos cederon algunha vez ás compañías privadas.

A terceira clave está ligada ao modelo de desenvolvemento: este modelo de desenvolvemento impulsado polas autoridades é o que creou o problema e o maior obstáculo para a solución. Quitando todas as regras ao comercio mundial, os ricos son cada vez máis ricos, o 1% dos mundanos fixéronse co 50% de todos os bens e, en cambio, millóns de pequenos agricultores teñen que ir ás chabolas das grandes cidades, perdendo as súas terras e o seu medio de vida.

Os gobernantes e gobernos instauran e aceptan violentas políticas de privatización para atraer capitais estranxeiros, tratados internacionais como o TTIP, nos que se someten ás decisións das multinacionais que instauran leis que defendan o medio ambiente e os dereitos das persoas. Unha nova ética da auga pode ser o punto de partida para facer fronte á tiranía do 1% e empezar a construír un modelo de desenvolvemento máis xusto. Pór a auga na base de todas as políticas. Comeza a curar os danos aos ciclos da auga. Organizar a agricultura testemuña e sostible en función diso. Prohibir o fracking para a extracción de petróleo e gas.

Maude Barlow finalizou a súa intervención reivindicando un novo dereito á cidade, o droit à a ville: “Imaxinade unha cidade onde todos os que están alí quererán estar e non lles roubaron os seus campos nin os seus medios de vida. (...) É posible Un futuro azul e xusto é posible”.