Pódese ler no libro de ensaio de Ramón Saizarbitoria Aberriaren alde (eta kontra): “Quizá porque a crítica interna (...) é difícil ou é que, de cando en vez, alguén do mundo da cultura vasca pecha a porta de golpe e márchase”. Ler estas palabras e convencer a Eduardo Gil Bera. Por pechar a porta –sen moito ruído, iso si– e por marcharse –Angel Erro: “Un dos autores máis interesantes que perdeu a literatura vasca”. E a saber, porque a crítica interna é difícil. Quizá si, xa que confesara nesta mesma publicación: “Tudelatik euskalduna! Ademais parece que está vestido, que o sabe. Pero xa empezou un pouco hipercrítico e vándalo, cala!”. A saber por que, pero desertou, deixoulle, non será máis –en palabras de Hasier Etxeberria: “A pesar de que é un domingo, seguramente o que o eúscaro perdeu para sempre”.

Con todo, como diría Alberto Barandiaran, “noutra vida” escribiu as súas obras en eúscaro. Collamos unha, por exemplo, Ou tempora! Ou mores!, segundo libro de ensaio, primeiro, Atea nas súas raíces, de 1988, porque é inaccesible. Nel atoparemos “algunhas reflexións sobre a conciencia e a moral”, segundo o subtítulo. E así comeza, coa moral humana, coa conciencia –“se imos investigar a moral humana, o prolema que primeiro temos que resolver é o da conciencia”–, pero o que parece ser un libro ríxido sobre un tema filosófico concreto, vaise a converter nun texto reflexivo sobre o sentido, a obediencia, a outra, a relixión, o suicidio, a normalidade, o lecer, a seguridade, etc. É unha mágoa que non dure máis de cen páxinas. E todo iso escrito cunha lectura ampla, cun espírito crítico, mesmo cun toque burlón. En canto aos anarquistas, di: “En fidelidade á cristiandad, son os primeiros, daquela os socialistas, os protestantes e, por último, por un tempo máis atrás, os católicos”. Josu Landa di mellor que eu: “A insolente elegancia coa que prosegue a malleira a torto e a dereito, a maneira indiscriminada de facer citas e referencias, pero sen sombras de falsa erudición, unha maneira non inquisidora de cuestionar as crenzas e comportamentos do lector”.

Joseba Sarrionandia, pola súa banda, foi entrevistado por cinco escritores: “Non diría que escriban en eúscaro a xente como Pablo Antoñana, Miguel Sánchez-Ostiz, Pedro Ugarte ou Marie Darrieussecq (...) pero preferiría que Eduardo Gil Bera non deixase de escribir en eúscaro”. Eu tamén, por suposto. Ata que nos volvamos, podemos ler cousas daquela “outra vida”.