Desesperado, marquei o número de teléfono de Inés.

– Aizan, necesítoche.

Era aceptar a miña derrota, pero non tiña outra saída. Tiña a última oportunidade de convencerme de que podía facer unha digna crónica polos meus sós criterios, de que desenvolvera o suficiente o sentido do verso critic, e, intencionadamente, senteime á parte de Inés. Inútil. Ante o papel branco, todo era dúbida.

– Como resumirías a final de Ilunbe?

Sabía que a chamaría.

– Alaia Martin e BEÑAT Gaztelumendi pasaron merecidamente por encima dun chanzo á cabeza. O resto? Estivérono facendo mellor.

– Vale, apuntado. E, en xeral, algunha reflexión derivada da sesión?

Fixo un breve silencio.

– O canon do bertsolarismo está a cambiar, para ben ou para mal –preocúpame especialmente o que se di poético- ou cunha linguaxe bastante pegañenta que se puntúa moi alto, pero iso merece outro capítulo–. Vouche a dicir a verdade: botei de menos a alguén que canta noutro rexistro –máis “terrible”, por dicilo dalgunha maneira–. Non meto a Gaztelumendi e a Martin no mesmo saco, pero é innegable que tenden a un estilo máis fino e sentimental. Nago, que á final daríalle máis cor, por exemplo, o feito de que chegasen á cima Unai Agirre ou Agin Laburu, por citar dúas que teñen un toque moi diferente. Devandito isto, e vendo os homes que se clasificaron para a final, paréceme claro: Gaztelumendi fíxose coa txapela ao grande. Fixo unha tentativa profunda.

Distinguíanse as súas cores.

– Tamén Alaia Martin, Inés. Nós non podemos ser obxectivos, somos añorgianos.

– Mira, agora é imposible ser añorgiano e obxectivo. Por favor, confésame algo de seriedade. Si dígoche que Beñat merecíao, é porque penso que Beñat merecíao. Só fixo un traballo mediocre, un exercicio no man a man con Alaia por puntos.

– Foi tamén Alaiak o único traballo mediocre?

– Si e non. Estou a dar voltas por unha conta. Non se que criterio teñen os xuíces á hora de puntuar un verso, pero hai que fixarse en algo fundamental: si nos oficios os bertsolaris conseguiron ou non introducirse correctamente no personaxe e na situación. Entrar no personaxe significa, na medida do posible, tentar utilizar as palabras que el empregaría, baixar á súa atalaia –si, baixar, xa que se tende a andar moi alto–. Entrar na situación significa cantar desde o contexto do tema e non desde fóra, filosofando libremente sobre o tema. O alegre, a miúdo, recorreu a cantar máis desde Alaia que desde o personaxe. Fíxoseme evidente no papel da Síndrome de Down de Zortziko Grande, que por certo é o tema de “marrón”, e nos dous primeiros versos de seis curtos á cabeza, cando estivo no papel do caixeiro. Ás veces pódese construír un personaxe moi parecido ao da persoa, e nese caso un problema. Pero outras veces hai que facer un pequeno esforzo. A Beñat tamén lle vin nalgunha ocasión esa tendencia a cantar desde a persoa. Na final, con todo, pareceume que fora máis exquisito.

– Ese é o discurso, Inés. Entrégase o representante de caixa.

– Foder, que tipo.

-Asubioulle?

– Ao principio non, pero ao comezar co sermón... Ti?

– Colleume no retrete.