Até cando se pode considerar mozo a unha persoa?

Non me gustan esas distincións. O meu pai dime que de pequeno me gustaba moito xogar e hoxe tamén. A mocidade, do mesmo xeito que a adolescencia, é algo que poucas persoas podían ter a principios do século XX. A principios do século XXI, moita xente pensa que o ten, pero seguramente non o ten.

Ademais de xogar, que che gustaba de pequeno?

As figuras que me rodearon foron os avós. Facíanme moi atractivos, os seus amigos… parecíame que tiñan coñecemento, un tempo máis ante a vida. Tiñan claro o que é ser traballador, e agora, en cambio, hai un gran descoido ao redor diso. Eran xente sinxela, moi narrativa. Hoxe en día todo se ha estandarizado moito. A xente meteuse nunha esquizofrenia terrible para ser diferente, para que ao final todas as persoas sexan iguais.

Sodes dous irmáns. Ziargi é máis novo que ti e aínda así dis que aprendiches moito del.

Si. Aprendinlle que hai que empezar a traballar no mundo canto antes. El tivo bastante claro, por exemplo, que tes que tentar ser un experto en cuestións prácticas, pero cunha relación coa cultura de alto nivel. El é capaz de cambiar a tubaxe da súa casa e, ao mesmo tempo, aos 14 anos le aos poetas surrealistas franceses. Busquei moitas combinacións na miña vida.

O primeiro choque político que tiveches no instituto. Por que?

Estaba no instituto Biurdana. Naquela época andaba moi preto de Elkarri e había un profesor cunha tendencia de extrema dereita. Era a época da guerra de Iraq e eu dixen que ese fin de semana Aznar viñera a Pamplona a ocupar militarmente a Zona vella, a dicir a uns que eran asasinos. E el enviando soldados á guerra de Iraq. A muller volveuse tola, empezou a gritar e desde entón non pasei exame sistemático. Por iso mudeime a outro sitio, a Eunate. Alí estiven xenial. Comprendín perfectamente o que é o poder. No ensino, como en calquera outro campo, hai psicópatas e teñen un poder extraordinario.

Que supuxo para ti aprender música?

O que ao principio podía ser un hobby, hoxe en día é algo que me ensinou máis que a universidade. Na universidade, desgraciadamente, sentín moi decepcionado. Esperaba atopar profesores apaixonados, pero non foi así. Observei que o templo do coñecemento estaba baleiro.

Estivo un ano na Universidade Libre de Berlín.

Foi moi positivo, e o regreso a Gasteiz foi moi duro, máis aínda cando tiña máis claro que a maioría dos profesores que tiña aquí non son especialistas en nada e que dan clases aburridas. Afortunadamente, con motivo da cuestión de Bolonia, fíxose unha pequena mobilización na nosa facultade e coñecín a moita xente interesante. O ambiente da clase era, en xeral, moi triste, mentres que o ambiente do conservatorio era todo o contrario. A xente traballando en condicións moito peores, pero cunha paixón terrible.

Nunca pensaches en profesionalizar?

Non é bo que aprendas as cousas porque pensas que che dará un oficio.

As linguas tamén a túa paixón?

Aprender idiomas é absurdo por aprender. Aprendín inglés porque non tiña máis remedio que entender algúns textos. Nada no lugar onde nacemos, é lóxico saber euskera, castelán e francés. A do inglés sempre a vivín máis lonxe, porque está máis lonxe. Non entendo esa necesidade que ten a xente aquí en Navarra.

Vostede foi profesor de eúscaro. Que experiencia?

Estiven tres cursos no euskaltegi Udaberria de Gasteiz. Alí aprendín o que é traballar e que os donos non teñen por que ser uns demos negros que nos venden. Doutra banda, vin como moitas persoas traballadoras na CAV están a aprender eúscaro para ter un traballo mellor e como non se expón a cuestión do traballo dunha maneira sa. Hai que ter en conta que na CAV hai unha parte da poboación moi golpeada, moi plumosa, que non sabe eúscaro, pero ninguén está a pensar en nada para eles.

Iso pode pasar agora en Navarra?

Non creo que os retos de aquí sexan os mesmos que os da CAV. Iso tamén o aprendín bastante ben en Vitoria: A CAV e Navarra son dúas cousas diferentes, a xente da CAV, e expresamente os abertzales independentistas, non teñen ningunha consideración con Navarra. Mencionan moito a Navarra e pensan que coñecen Navarra, pero non é así, como os que viven en Donostia-San Sebastián non coñecen a cidade.

De Vitoria-Gasteiz á Formiga Atómica?

Quedei no paro como consecuencia do recorte que fixeron os socialistas. Estaba en contacto con xente da libraría A Formiga Atómica e despois entrei no proceso de creación do que hoxe é Katakrak.

Como xurdiu Katakrak hai dous anos?

Fíxose unha análise que posteriormente se cumpriu. O proxecto mostraba que en Pamplona había interese en abrir unha libraría que traballaba sobre todo o ensaio. Ao mesmo tempo, había necesidade de promover unha cultura crítica.

Todo isto ocorreu nun novo contexto: As institucións de Pamplona e Navarra estaban nunha crise moi grave, en 2011 acabouse o ciclo militar de ETA e criamos que iso ía traer novas oportunidades, e ademais produciuse o M15. Participei moi activamente en Vitoria e moitos dos nosos compañeiros en Pamplona. Nese sentido, creo que a xente que está en Katakrak fixo a súa achega para levar a cabo o cambio. Traballouse moito a memoria democrática, fíxose un gran debate sobre a corrupción, creouse un ambiente, e reuníronse moitas persoas que doutra maneira non se reuniron. Con todo isto e coa publicación de varios libros (sobre os libros publicados por Pamiela e Txalaparta desde hai tempo, e recentemente sobre o caso CAN dO corralito foral, O banquete e Joxerra Senarren), logramos xerar unha reflexión sobre a deslegitimación e a representación dos gobernantes.

E que pensas da xente que di “eu paso de política”?

É lóxico. Ulrike Meinhof fai unha interesante reflexión sobre o feito de que nos últimos tres séculos a xente obreira foi traizoada moitas veces. A desconfianza é por si mesma unha forma de protección e incautouse á xente das últimas 80 avoas. A única maneira de cambiar a desconfianza é que a xente con capacidade mostre que as cousas se poden facer doutra maneira.

Pero hai moitos ricos que din o mesmo.

Algúns queren promover o desinterese para defender os seus intereses. Pensan que fomentando a falta de interese as cousas non van cambiar.

Houbo un cambio aquí, a favor dos votos. A oportunidade que deu a historia?

Temos a oportunidade, pero hai que ver si quen están no poder no Goberno de Navarra aproveitan e si a xente da rúa obrígalles a facer cambios. Si ti agora fas un bo bidegorri en Pamplona ou abres tres haurreskolas, non hai quen non vexa aos fillos dos de UPN. Iso é cambiar o mundo, e non que, como moita xente pensa agora, Joseba Asiron cumpra todo o que lle din os grupos a favor da memoria. El é o alcalde de Pamplona, de todos os pamploneses, como é a presidenta de todos os navarros, Uxue Barkos, e moita xente non o entendeu.

Iso non quere dicir que teñan que seguir igual, por exemplo, pagando gratis 120 soldos de UXT e CCOO. É labor dos movementos sociais detectar e propor que non débese facer. Non se trata de que cada un coide do seu chiringuito e basta. Este é un dos motivos da profunda crise de UPN-PSN.

Ademais, para o cambio foi moi importante a enorme desafección de Navarra polo Estado. Hai que dicir con moito orgullo. No Concello de Pamplona, pp e Cidadáns non teñen concelleiros, mentres que en Pamplona tampouco teñen concelleiros. No Parlamento só dous de cada 50 membros son do pp. E non se pode dicir que pp e UPN sexan o mesmo, máis aínda cando Yolanda Barcina quixo achegarse ao pp, é cando empeza a súa profunda crise. A negatividad é unha característica case propia da política e dos movementos sociais de Navarra. Non estamos como Cataluña nunha situación propositiva, dicindo o que somos, senón o que non somos ou o que non queremos. Agora temos a oportunidade de facer un proxecto concreto e estruturado e dicir o que queremos para Navarra.

Como valoras o visto até agora?

Empecei moi escéptico e sei que estas cousas non se poden dicir en público, pero ao principio Joseba Asiron non me parecía un candidato idóneo, e agora, sen dúbida, creo que se está cumprindo moi ben o seu papel. Seguramente os que vimos dos movementos sociais sempre queremos a xente que se pareza a nós para representarnos e iso é un problema moi grave. Algúns din que é un goberno de dereitas, pero ninguén fixo unha contrapropuesta á súa política fiscal, por exemplo. O mesmo con outros moitos temas. Isto non é unha revolución. Por que os que así o esperaban non se presentaron ás eleccións como revolucionarios?

Por que é tan especial Wagner?

Comecei a relacionarme con Wagner aos 14 anos. É unha mina que non termina. Si interésache a transformación do mundo do século XIX, a música clásica, a arte e a revolución, o teu home é Wagner. É infinita. Compositor que escribiu algunhas das melodías máis belas desde o noso punto de vista occidental. Ten pasaxes que case che deixan xordo e os que apenas se ouven.

Do mesmo xeito que os socios da cooperativa Talaios, creo que a xente traballadora ten dereito ao luxo da alta cultura e non pode condenala a escoitar punk-rock e hip-hop. A música clásica, por exemplo, ten que estar nas nosas mans porque é interesante. Temos que gozar das novelas, das comidas suculentas e da cervexa artesanal. Non podemos deixar que a nosa cabeza se converta en besta bebendo só Coca-Cola e cervexa industrial.

Por que che gusta tanto a poesía?

Hoxe en día a poesía non é popular, xa que no século XX escribiuse e publicado unha poesía moi mala. Pero se nos fixamos na historia da literatura, veremos que é o xénero máis universal, porque se cantou en todas as sociedades. A poesía mostra como as culturas comprenderon o mundo.