Vostede foi xornalista, puxémoslle nun campo de xogo inusual, en lugar de facerlle preguntas, en lugar de responderlle.
Sempre me gustou o xénero de conversación. Sobre todo cando se fai con ganas, non fagas un traballo canto antes para saír do episodio. Hoxe en día son moi pesimista no que se refire á nosa profesión. Os novos xornalistas teñen condicións laborais precarias e, doutra banda, a maioría dos medios de comunicación están supeditados a grandes empresas e poderes económicos. Pero na nosa época, mesmo na época do franquismo, as cousas non eran fáciles, e loitabamos. Dáme pena. Hai que oporse a iso.
A investigación para emprender o xornalismo!
Non hai xornalismo de investigación. Agora dise que a investigación é xornalismo, pero é unha filtración que vén da Audiencia Nacional ou dalgún tribunal, non unha investigación! As institucións, pola súa banda, utilizan unicamente a nota de prensa. A nota de prensa é santa, sobre todo cando é do goberno. Ninguén o pon en dúbida, e así non se pode avanzar.
A noticia recóllese nas notas de prensa e nas roldas de prensa.
Correspóndeme facer roldas de prensa moitas veces, xa que son un dos portavoces da Rede. Si, reúnense xornalistas, pero non preguntan. Como non vas acudir á rolda de prensa e fas preguntas? Para iso están as roldas de prensa, para preguntar. Outra cousa é o que ocorre nos medios de comunicación e nas redes alternativas. Recorro a elas moitas veces. Si non, son máis punzantes, aínda que tamén cometen erros e equivocacións.
Era o primeiro de decembro cando detivéronche. Tiña o 27 de novembro cando soltáronche. Estamos nesa época.
Si, si… O día que me soltaron foi bastante especial, porque tiña que saír o día 28, pero o día 26, pola noite, o carcelero veu á cela e díxome: “Mañá á rúa!”. “Non, mañá non, pasado o día de saída!”. Quixen saudar aos meus compañeiros, xa o pensou, pero non me deixaron. Falara coa familia, dicíndome que irían buscarme, pero expulsáronme do cárcere cando ninguén llo esperaba. Ninguén me esperaba. O mesmo día 27 facemos unha chamada telefónica a casa, chamamos a un taxista solidario en Córdoba e así nolas arranxamos máis ou menos. Foi a última picadura.
O xornalista de Egin Iñaki Iriondo tamén se referiu a ese día. Dicía que che deixaron na rúa a véspera do día en que che estaban esperando. Parecéralles rapeñas.
Si, si… Foi moi especial. Tan especial como o día que nos detiveron. Detivéronnos mentres discutiamos como facer fronte á sentenza. A prisión e nada máis. Aí terminaba o asunto. De todos os xeitos, a detención está aí, e sempre estará aí, pero eu lembro o día que deixei libre, por dicilo dalgunha maneira, teño un día para reunirme cos meus amigos.
Quitáronche seis anos.
Non, non… non llo quitan, non llo poden quitar. Sácanche da vida ordinaria, métenche no cárcere, e alí segue a túa vida, segues vivindo. Non son anos perdidos. Non se perde o recollemento. Aí están as experiencias, aí están as persoas que coñeces no cárcere. O cárcere é unha experiencia dura, porque perdes a liberdade, e coa liberdade, e coa dispersión, moito máis. Vixiado sempre, vixiado todo o día. Escoitan conversacións, contrólanche os visados do sol á lúa, os gardas dan parte de ti todos os días… e entón ti tes que crear e coidar os teus espazos. O tempo é teu. Os presos de primeiro grao pasamos vinte horas na cela, e esas horas non son de ninguén máis que ti, tes que cumprilas, e aí comeza o teu traballo.
Que traballo?
Persoal, traballo en profundidade sobre un mesmo. Empezas a usar as túas habilidades de forma diferente a como até entón. Quizá non sabías que tiñas facilidade para facer manualidades. A reciclaxe é tamén un mundo dentro do cárcere. Tes moi poucas cousas ao teu alcance e, por tanto, tes que aprender a reutilizalas. Eu aprendín moito niso. Por suposto, sentirse parte dun colectivo non é baladí, a relación que se establece cos compañeiros e compañeiras tamén é bonita, traballar esas relacións, desenvolvelas, coidalas. Apréndese a coidar á xente doutra maneira no cárcere, tanto aos teus achegados como aos presos sociais. Aí está tamén a situación das mulleres presas.
Era invisible.
Alí si que a ves. Ves o impacto da violencia machista, ves a que se dedica a drogodependencia á muller. A muller é secundaria na sociedade e máis secundaria no cárcere. Sempre me acordo da situación das mulleres vindas de América do Sur. Moitos chegan cunha pequena carga de drogas, píllanos no aeroporto de aquí ou de alí, e reciben unhas sentenzas incribles. Sei que algúns serán motrices, pero moitos son pobres, mil ou dous mil euros –para eles toda a fortuna–, que soñan gañar, e terminan en prisión. É moi duro.
Lino no corredor do cárcere de Donas (Zamora, España): "25. Artigo 2.- As penas privativas de liberdade e as medidas de seguridade teñen por obxecto a reeducación e a reinserción social, e non poden ser traballos forzados…”. Será posible?
En Córdoba, o módulo de Respecto era o noso. Específica para a reinserción social dos presos. Pero as medidas que alí se empregaban eran as dun pensionado de monxas ou as dun cuartel. Medidas moi estritas que non favorecen a reinserción social. Os cárceres son almacéns buxán, lugares onde a xente entra, rexéitase e esquécese. O cárcere non ten máis obxectivo que castigar. Mire, pronto hai eleccións en España. Aí están os partidos de sempre e os novos partidos: alguén dixo algo sobre a política penal? Alguén vai dicir nada? E é terrible: as medidas duras, a situación dura, os suicidios da xente… E ninguén cuestiona o sistema penal. Estímase que son 70.000 os presos que están encarcerados en España. Isto é o que mellor demostra o uso dos cárceres. No caso dos presos políticos, a situación é moito peor.
Esquecemos aos presos?
Eu creo que en Euskal Herria hai máis sensibilidade cara aos presos que en España. É porque temos presos políticos, e Salhaketa está sempre traballando a favor dos presos sociais. Pero no Estado español, os presos non teñen importancia. Non diría que os temos esquecidos, a xente sabe que temos presos políticos, coñece a situación dos familiares, recolle a noticia desta asociación e dela, pero non ten a conciencia suficiente para implicarse no traballo. A proba máis dura do conflito, con todo, desapareceu e parece que o problema terminou. A situación dos presos, pola súa banda, converteuse nun tema no que os políticos se acusan mutuamente de algo que non axuda á sociedade.
A pesar da gran manifestación que cada ano se celebra en Bilbao en Nadal…
Si, pero non todo pode ser unha manifestación en Bilbao. Por iso estamos a traballar ao día seguinte da manifestación dA Sa en Bilbao. Con todo, a sociedade cambiou e tamén a forma de adhesión: é máis fácil que a xente se sume a compromisos puntuais que comprometerse con accións permanentes diarias. O problema de todas as asociacións na actualidade é este. No que a nós refírese, máis que mobilizar á xente, queremos concienciala para que se decate de que o sufrimento persiste. Cada un ten e terá o seu propio sufrimento, pero non se xera ningún novo sufrimento, salvo o que xera a situación dos presos: seguen as viaxes dos familiares, segue a situación dos presos, a situación dos presos enfermos, a situación dos presos que necesitaban de liberdade, o caso sobre o cómputo de sentenzas… A situación é negra, estamos a retroceder, as condicións de vida son cada vez peores: O Estado español xoga cos presos e familiares.
Que temos que facer para loitar contra ese xogo?
Compartir, difundir e activar a varias persoas ao redor deste tema. Iso non é só da esquerda abertzale, é da sociedade vasca. Non pode haber tantos presos políticos nun país que non teña tres millóns. É unha mostra de algo, de algo. Necesita solución. Temos que traer aos presos a casa. Aos cárceres do País Vasco, e a casa. Podemos chamala amnistía ou non, pero, como consecuencia dun proceso, os presos teñen que volver a casa e de forma digna.
“O espírito do preso sempre volve ao cárcere”, é un poema de Joseba Sarrionandia.
Os meus amigos dinme que os que pasamos polo cárcere temos un toque que o que non pasou por alí non pode entender. É posible. O cárcere cámbiache inevitablemente. Temos outra visión da vida. Tes outros valores. Tamén escoitei a Saluri [Jabier Salutregi, director de Egin], despois de saír do cárcere amas máis á xente, valoras máis, tes máis facilidade para contactar con xente que non coñeces.
Falou vostede de Salutregi, que aínda saíu libre.
Dos que figuraban no noso sumario quedan Karlos Trenor e Joxean Etxeberria.
Nunca salgue libre. O xornal fora enterrado para sempre e o camiño de moitos obreiros.
Que dixeron en 2009? Que non había que pechala porque non había ningunha razón para iso. Pero Egin está morto. Trátase dunha operación de castigo, do mesmo xeito que a desenvolvida contra os mozos de Segi. Son absoltos. Veremos que pasa coa redada Segura, ou coa operación contra o movemento Herrira. Son operacións punitivas, como a de Egin. Non había motivo para pechar o xornal, pero era incómodo, porque revelaba moitas cousas, diciamos o que ninguén dicía. Egin encerrouse no marco dunha operación política contra a esquerda abertzale, deslegitimada para sempre. Antes, en 1997, foi xulgada a Mesa Nacional de Herri Batasuna. Sentían capaces de calquera cousa. Esas palabras de Aznar. “Crían que non nos atreveriamos!”. Ou aqueles 50 gramos de amosales de Juan Mari Atutxa, que se supón que explotaban todos os días en Euskadi, indicando Egin… Estaba planificado. Unha vez pecho, formouse o macrosumario 18/98 no que se diluíu o caso de Egin.
1950, Porto Alegre (Brasil)
Espainiako diplomatiko zuen aita. Aitaren lanak agindurik, Txilen, AEBetan eta Ingalaterran bizi izan zen, harik eta bere-bere bideari ekin zion arte. Madrilen egin zituen Kazetaritza ikasketak, eta hantxe hasi zen Eginen berriemaile 1984an. Handik hiru urtera egunkari hartako langile zen eta mahaian zen Alcalako atentatua egin zutenean. Euskal Herrian dugu harrezkero, euskaraz. Madrilen ekin zion ikasteari, eta Eginen ari zela hasi zen AEKn. Kartzelan ere ez dio barkatu lantegi horri. Euskal presoen gizarte mugimendu Sareko bozeramaile da. Egineko zuzendariorde izanak aurten bertan hartu du lan erretreta.
1993an egin zen Alcalako atentatuaren epaiketa: Angel Duce Espainiako polizia jo zuten hiltzaile, nahiz eta beste zenbait lagun ere zigortu zituzten. Duce espetxe baimenak lortzen hasi zen 1995ean, eta handik bi urtera hil egin zen, moto istripuan. “Hil egin zuten, hizketan hasita zegoen”, Teresa Todak noizbait esana.
Jar gaitezen 2025erako proposamen politiko gisa, Espainiako Auzitegi Kolonialaren (AN) epai guztiak berrikusten hasteko eta makila bakoitzak bere belari eusteko.
Unionismoarekin lerrokatutako alderdi, sindikatu eta gizarte-erakunde gehienek, eta ez bakarrik horrela... [+]
A rede cidadá Sare convocou para o vindeiro sábado, 11 de xaneiro, unha nova manifestación en Bilbao en defensa dos dereitos dos presos vascos. Trátase dunha oportunidade única para avanzar no camiño da convivencia no noso pobo, tras décadas de violentos enfrontamentos e,... [+]
Hatortxu Rock jaialdiko 29. edizioa egingo da larunbatean Atarrabian. Sarrerak jada agortuta daude, baina txandak osatzeko laguntza behar da oraindik.
Que é o que máis che sorprendeu cando saíches do cárcere? Preguntáronme moitas veces no último ano e medio.
Ver que as rúas de Bilbao están cheas de turistas e de cans con dúas patas, por exemplo? Ou os cambios na situación política? O primeiro cansoume e amoloume... [+]