A subida dos anos 80 e 90 quedouse moi lonxe da medianoite. A distancia a tolemia dos frontóns cheos e as apostas constantes. O novo século comezou con síntomas de decadencia, pero aínda existía a prosperidade entre os remontistas. Moitos pelotaris só vivían do remonte, e non de calquera xeito. Con todo, a crise económica acabou con todo iso. Como as apostas xa non eran negocios, o remonte perdeu toda viabilidade. Co paso dos anos a situación agravouse e en 2010 estivo a piques de desaparecer, cando a empresa xestora Euskal Jai-Galarreta pechou as súas portas ao público. A testemuña tomouno Oriamendi 2010, pero cinco anos despois, o remonte segue nun fecheiro porto. Unha situación difícil, pero esperanzada, como hai uns anos. De feito, unha nova xeración entrou no remonte, que ademais de rexuvenecer o deporte, provocou ventos de cambio.

Estes mozos non coñecen o luxo previo á crise e convertéronse en profesionais cando o remonte atopábase xa nunha situación moi delicada. Por iso, a medida que empezaron a xogar foron adquirindo valores como o amor polo deporte, a humildade dentro e fóra da cancha… Aprenderon unha filosofía crítica coas formas do pasado que, segundo o sexteto co que participamos en Galarreta, dálles un “plus” como pelotari. O remonte, por tanto, comezou a reformarse, e como os mozos cren que o cambio se fará realidade no futuro, será da súa man: “Cando as cousas volvan subir, será noso o responsable de transmitir os valores que agora habemos interiorizado. Pola contra, o conseguido agora non servirá para nada”.

A primeira condición para que se produza a transmisión é ter a quen remitir devanditos valores. E parece que a situación que vive a canteira nestes momentos non é a mellor, xa que moitos mozos saltaron aos profesionais, xa que o nivel de afeccionados, o único por baixo dos profesionais, atópase en estado de impasse. Pola contra, os remontistas novos consideran que a situación non é alarmante: “É certo que agora sobre todo en Gipuzkoa os afeccionados quedaron bastante colgados, pero botando a vista atrás te dás conta de que sempre sucedeu algo parecido. O remonte vai por fases: ao debutar os mozos, créase un oco nas afeccionadas”.

Aínda hai cousas que cambiar

Agora, por tanto, o reto é atraer a novas persoas. Como? Para o sexteto esta pregunta ten unha resposta fácil: levar aos mozos ao frontón. “Unha vez visto un partido en directo, a xente fascínase. Non digas nada se insignias o interior do frontón e déixasche vestir a cesta”. Con todo, son conscientes de que o remonte ten moitos obstáculos naturais. Por exemplo, debido ás súas características especiais, non é bo para o corpo empezar antes dos 16 anos. Por iso, atopar aos mozos que queren xogar ao remonte é un “traballo arduo”, xa que a esa idade a maioría dos mozos xa están inmersos noutro deporte. “Ademais, o remonte ao principio é un deporte moi difícil, e iso tamén bota atrás á xente. Darlle a un balón é fácil, pero controlar a chistera…”.

Con todo, non todas as trabas son innatas: a perspectiva dos pelotaris sobre remóntea tamén prexudica á promoción. De feito, segundo explícannos o seis novos remontistas, xogar ao remonte non se entende si non é para chegar a profesionais. Isto trae dúas consecuencias, ambas as negativas: que o remonte non sexa atractivo para os mozos e que os pelotaris que quedan nas afeccionadas sufran frustración, até o punto de que moitos deles terminen por deixalo. “Este comportamento vén do pasado. Por cambiar moitas cousas nos últimos tempos, esta mentalidade segue arraigada en todos os pelotaris. Si queremos reformar o remonte, tamén temos que cambiar: a medida que chegamos ao remonte, temos que ensinar aos mozos a xogar por afección, non por desexo de converternos en profesionais”.

Deporte “marxinado”

Á hora de falar da promoción do remonte, é imprescindible mencionar tamén o traballo das escolas de remonte. A maioría dos remontistas proceden de localidades nas que hai escolas (Doneztebe, Hernani, Azpeitia…) ou da contorna próxima, o que demostra a súa eficacia. Os mozos téñeno claro: abrindo máis escolas o remonte subiría en “todos os sentidos”. Con todo, as cousas non son tan fáciles, xa que “a empresa non ten diñeiro para facer ese tipo de investimentos”. Así, lamentaron a falta de implicación da federación: “A responsabilidade de crear escolas en case todos os deportes é da federación e non da empresa. A Federación ten totalmente descartado o remonte”.

A televisión, principal escaparate mediático, tamén pode ter moito que dicir na difusión do remonte. Pola contra, denunciaron que neste caso tamén están descartados, xa que ETB limítase a mirar á pelota a man. Neste momento teñen previsto ofrecer 14 funcións ao ano en ETB4, pero teñen claro que iso non serve para moitas cousas: “En que canle ten a xente ETB4? Ademais, os partidos emítense nas peores horas. Por exemplo, cando ETB1 está a dar a festa de Gol”. Como solución propoñen que os partidos se emitan en ETB1 os venres, antes dos partidos de pelota a man.

E “sen igual”

A pesar dos obstáculos, o sexteto ten claro que cruzar os brazos e protestar serve para “pouco”. Reivindican unha actitude activa: “Está nas nosas mans animar aos amigos e achegados a que se acheguen ao frontón”. Pero por que teñen que elixir o remonte antes de deportes moito máis mediáticos? Pois, a xuízo dos mozos, porque o remonte é “único”, “especial”: “Poucos deportes teñen a velocidade que ten o remonte. Neste sentido, é un deporte espectacular, moito máis intenso que a pelota a man. É asombroso ver como aproveitando a cinética pódese dar unha vitalidade enorme á pelota. E o mellor para darse conta é vir ao frontón e ver o remonte de cerca”.