O debate renovouse en agosto, con novas forzas, ao redor das festas de Elgoibar. A área de Igualdade do Concello repartiu unha lista de cancións aos hostaleiros e responsables de txoznas, unha lista de música non sexista. Esta versión coñeceuse máis tarde, xa que nun principio varios medios difundiron outra mensaxe: Que Elgoibar prohibiu o reggaetón. Por que, evidentemente, é un estilo musical machista. Hai que aclarar como se converteu a acción positiva do Concello nun titular sensacionalista, e nese camiño poderiamos facer algunhas preguntas máis frecuentes, entre elas, por que se reparou automaticamente no reggaetón e non no Rock Radical Vasco, que se escoita moito máis en moitos ambientes festivos?

Pero como vas ser reggaetón e feminista?

O xornalista June Fernández escribiu o artigo Se non podo perrear non é a miña revolución (Se non podo perrear non é a miña revolución), cansado de escoitar unha e outra vez esa pregunta. Ao parecer, respondeu a unha preocupación xeral, xa que foi lida por máis de 100.000 persoas, publicada en dúas revistas mexicanas, foi unha fonte de conversacións... Féndez: “Eu creo que o reggaetón estendeuse en gran medida porque na nosa sociedade hai unha necesidade de liberar o corpo e bailar máis tocándose o un ao outro. O reggaetón é escandaloso porque lembra á sexualidade, pero non é máis sexista que outros estilos. No tango, por exemplo, o home conduce á muller, e salvo excepcións, non hai posibilidade de que as parellas do mesmo sexo poidan bailar. O reggaetón, en cambio, báilase en solitario, e cada persoa decide canto se achega aos demais e como. O perreo é sexista só cando se representa con roles determinados”.

O grupo transfeminista Medeak, creado fai 10 anos, tamén tivo desde os seus inicios o obxectivo de politizar o desexo e o pracer. Neste sentido, o reggaetón resultoulles moi útil. Así explica Kattalin Miner: “Chéganos unha chea de mensaxes que promoven a subyugación das mulleres dunha maneira máis sutil, e eu agradecín a explícita do reggaetón, precisamente porque demostra crudamente o patriarcado. Non somos inxenuos e sabemos que representa a violencia contra as mulleres, pero tamén ofrece grandes posibilidades para a parodia. De feito, nós reivindicamos o reggaetón na medida en que queriamos revolucionar o modelo. Por exemplo, cando dúas mulleres se perrean entre si ou se cantan esas letras, esa exaltación da masculinización, tan presente no reggaetón, envórcase de raíz”.

Ultimamente, as cousas cambiaron moito, segundo Miner: “En moi poucos anos o reggaetón inseriuse no que pode ser o noso espazo político, polo menos no que é festivo. Quitóuselle o demo. Os máis novos que nós viven bastante naturalmente esa música no seu contexto de esmorga, así que non sei até que punto invístese. Por outra banda, paréceme moi diferente ir a un bar hexemónico ou a unha discoteca e bailar alí o reggaetón ou perrear entre nós nunha das nosas festas feministas”.

O ollo alleo, feo...

A Miner parécelle sospeitoso prestar tanta atención ao machismo do reggaetón: “Nunca ouvín falar de cancións de Escorbuto ou Cicatriz nas que se levanta un ruído semellante, nin doutras que se formaron con cancións de Daddy Yanke. Iso é un hipócrita. É lexítimo utilizar o sexismo a favor ou en contra de algo en Euskal Herria, por exemplo, isto é o que todos cantamos en voz alta: ‘querería atopar unha muller muller policía para estar á foder todos os días, todos os días’ (‘gustaríame atopar a unha policía para estar sempre dándolle continuamente’). Aí é máis importante que un policía se encolerice que viole a unha muller. Con iso non se fai nada, mentres que “dále co látigo” (‘bótalle coa pena’) parécenos un camiño de malos tratos. O galbahe é dobre: como é música para pasalo ben, e como non ten contido, só vemos sexismo; na música política, con todo, acéptase sen problemas”.

Segundo Fernández, o clásico é que a sociedade vasca identifique con maior facilidade o machismo dos foráneos que o seu propio: “Seguramente, estas mesmas persoas que din que o reggaetón é machista consideraranme esaxerado si digo que os festivais de música indios son sexistas. Pero, preguntémonos: cantas mulleres DJ traballan nas salas de música electrónica? Que modelos de mulleres e homes promove o heavy metal? Cantas mulleres músicas adoitan estar nos carteis dos festivais de rock?”.

En canto ás letras e á reprodución de roles, Fernández cre que a clave está na mirada, e que, vivindo nunha sociedade patriarcal, é un mal xenérico: “As letras de reggaetón máis coñecidas escríbenas os homes heterosexuais, a mirada sempre é masculina e heterosexual. Estes homes determinan, segundo os seus desexos, como son as mulleres e que lles gusta. O principal obstáculo é que a muller non se presenta como suxeito e fala dos seus desexos. Con todo, esta cuestión non é unha característica do propio reggaetón, é consecuencia do discurso androcéntrico, e na música comercial aparece de forma masiva”.

A loita de clases non desapareceu, transformouse

En todo este asunto hai outro elemento decisivo: a orixe cultural do reggaetón. Miner: “Diría que non só é o racismo, senón que é unha cuestión de clase: quen escoita esa música e quen a impulsa. Eu estiven nos concertos de Daddy Yankee e outros músicos de reggaetón, e alí era eu o ‘outro’ completo. Alí atopei a xente como non a vexo todos os días, e sospeito que o problema do reggaetón non está relacionado co rexeitamento e a ridículización desa xente. Escribíronse moitos artigos, que a xente que escoita o reggaetón é máis parva ou non ten estudos... Pero, que é o que pasa? Faiche escoitar o reggaetón ou a xente de clases inferiores toca esa música? Ninguén investigou sobre o coeficiente intelectual que ten a xente que escoita a Alejandro Sanz ou á súa ta Gar”.