"Ti, tívoo todo!", díxenlle a Inés, animador, a falta do exercicio do cárcere, sentindo que ía empezar a ferver, querendo e non podendo oporse a algo. Na crónica anterior leu o que puxera na súa boca “de forma bastante aceptable”, e unha vez collido o nome de agudas, quería mantelo custe o que custe. Tamén é Inés un pouco desa especie, con síndrome de marmartí, cunha predisposición natural ao contrario. Con todo, onte tiña un traballo difícil: ía disputar unha semifinal de moi bo nivel en Tolosa.

Iñaki Apalategi fixo un traballo moi fino, contundente nos puntos de resposta e cunha destreza no corte do seis puntos. Oihana Iguaran, probablemente a bertsolari que máis fixo crecer o campionato, moi regular e con moito enxeño. Beñat Lizaso, en liña recta, sen realizar un traballo redondo, pero deixando uns bos momentos de xogo. Beñat Gaztelumendi no seu nivel habitual, mesmo nas que non brillaba, cosía bertsos moi axeitados. El e Unai Agirre, no zortziko menor, foron os encargados de facer o mellor oficio da tarde. Agirre estaba en todo momento moi ben, dando unha pequena dentada aos demais. Nerea Elustondo, por último, con algúns altibaixos, pero deixando aquí as perlas elegantes.

Un panorama difícil, por tanto, para un crítico tan exixente como Inés. Víaa no banco de á beira, fortes nos momentos de apuro, coas fazulas vermellas e os oídos fixos, esperando calquera escusa, próxima á desesperación, que puidese servirlle para mostrar os seus severos criterios ao catro ventos. Entón chegou o cárcere, sempre tan xenerosa, para salvar ao seu amigo.

O tema do cárcere dicía: “Aínda que o pensaches moitas veces, aínda non o dixeches”. Ao ouvir isto, Inés gruñó: “Pódese pór un tema máis aberto? Coida de todo nese amplo abrigo! Limítanse a botar unha confesión que non fixeron. Este tipo de temas prexudican á improvisación”. Pedinlle que me explicase a idea con maior claridade. “Sabes que o verso sobre o escenario non é a punta do iceberg? Sabes que iso ten tanto de súpeto como de premeditado? O bertsolari sobe alí adestrado, traballando rimerías, interiorizando moitos recursos, con moitos automatismos. Pero, a pesar diso, hai algo que fai único cada verso: a súa conexión co momento, co contexto. O tema é, entre outras cousas, un elemento moi importante para delimitar esa conexión. Que pasa cun asunto tan amplo? Que facilita moito as cousas ao bertsolari: seguramente faría previamente algunha serie de versos que caben no tema. Lle abonda con que o pense, que o maquine un pouco e bóteo. Un bo tema do cárcere ten que ter algún elemento que o une máis, si quere facer que o bertsolarismo convértase nun só”.

Mentres alisaba o sermón de Inés, observei o traballo dos bertsolaris. Unha cousa chamoume a atención: catro de cada seis fixeron unha declaración de amor. Tres de catro, á nai. Comenteillo ao meu amigo, como dato curioso. El estaba disposto a responder: “Quizá sexa moito dicir, pero sinto unha tendencia, inconsciente probablemente, cara á emotividade, a buscar a bágoa, coma se fose a mellor maneira de chegar ao oínte. É un camiño lexítimo, si faise ben –hoxe foi Gaztelumendi o que camiñou máis finamente–. Pero hai riscos: sobredose de azucre, sucesión barata de palabras pomposas, supostos cursos poéticos... e ás veces algúns se moven ao límite. Como oínte apreciei moito, por exemplo, o camiño que tomou hoxe Agirre, demostrando que se poden facer mil recoñecementos fóra de cuestións emocionais”.

Ao dicir isto, respirou profundamente e se replegó sobre si mesmo por primeira vez na tarde.