A calor da casa. Este foi o lugar elixido polo proxecto Bizilagunak. As casas de numerosos pobos souberon acougar as fluídas palabras dos seus veciños que non se coñecen. Coa escusa da comida, reuníronse nas casas os alí nados e os migrantes a Euskal Herria. En total, 2.200 persoas de 30 nacionalidades déronse cita en 34 localidades, nun total de 214 fogares. Nós achegámonos a Hernani: 50 casas foron testemuñas das conversacións, e estivemos en catro delas.

O senegalés Astu, acompañado por Kepa, o dinamizador da comida, subiu a escaleira a casa dos Ixiar, nervioso. Os xiítas, que foron os primeiros en chegar, sorriron ao ver a porta aberta, pero o hernaniarra teno todo preparado. Ao cinco minutos soaron de novo o timbre da casa, e chegaron outros membros da familia, todos con ganas de coñecer a Astu. Bicáronse e sentaron á mesa. Os que saben francés quixeron mostrar as súas habilidades lingüísticas á invitada, á que fixeron sentir como en casa. Aos seus 23 anos, leva catro meses no País Vasco, e preguntáronlle si veu só Senegal, e respondeu que si. Está avergoñado, pero parece que a proximidade dos que lle rodean tranquilízalle. Charlan sobre a comida e aos poucos empeza a dar explicacións. Parece que o obxectivo do proxecto está a cumprirse, xa que aos poucos se está compartindo información sobre as experiencias e a vida dos demais.

Algo parecido sucedeu tamén na casa de Coro. Ao chegar observamos que todos rían a gargalladas. Neste caso reuníronse dúas familias, unha do Sahara e outra da “familia especial” de Hernani: os pais Fatu e Cheij coas súas fillas Guha e Matu e os seus compañeiros Koro, Xabi e Ixa. A filla maior, Matu, fixo bizcocho para a comida, e tamén levaron unha bebida chamada bissam para celebrar o día tan especial. Levan dous anos vivindo en Hernani, e preto de cinco en Euskal Herria. Na comida todo o mundo parece estar a gusto; hoxe coñecéronse, aínda que se cruzaron no pobo, o proxecto deulles a oportunidade de cruzar as súas primeiras palabras. As fillas falan en eúscaro, a maior sabe catro idiomas e quere ser médico, iso é o que lles contou aos novos amigos. Non é a primeira vez que a familia saharauí participa no programa Bizilagunak, explicáronnos que senten tan a gusto como a anterior: “Este programa axuda a fortalecer a convivencia entre vascos e inmigrantes de nacemento, e iso é moi importante para nós. Facilítanos coñecer os seus costumes e, sobre todo, á xente local, e iso é terrible”. As fillas tamén están a gusto, ademais de levar os agasallos a casa. Tamén foi a filla de Ixa ao comezo da comida, e contáronnos que xurdiu unha bonita relación entre os máis pequenos: “A miúdo os nenos son a clave, eles ensínannos que todos somos iguais e que os prexuízos non valen nada, fannos ver que hai que romper eses prexuízos”. Son as palabras de Ane. É dinamizador da comida e cóntanos que o obxectivo da iniciativa é normalizar a relación entre as persoas que viven no mesmo pobo: “Todos eles son, neste caso, hernaniarras, e a mellor oportunidade para coñecelos entre eles é abrir as portas da casa”.

A diversidade, o tesouro máis valioso

En todas as comidas hai un dinamizador para ofrecerlles axuda. Pero Ane subliñou que é unha tarefa fácil, que na maioría das ocasións non lles necesitan, porque as dúas partes saben onde e a que van, e porque ambas demostran desde o primeiro momento a súa honestidade: “A diversidade é o gran expoñente destes días, xa que ademais de reunir a xente con diferentes culturas ou costumes, tamén nos xuntamos con diferentes tipos de familias; poden ser amigos, compañeiros ou familiares os que se acheguen a coñecer aos veciños e veciñas”. Neste caso, os hernaniarras son compañeiros de traballo, pero din que tamén hai unha familia: “Esa pluralidade mostra realmente a intención de todo isto”.

Na casa de Eli tamén se reuniu outra familia: a súa veciña, os seus pais e unha familia que ha migrado a Hernani. De que están a falar? Fútbol. Un é partidario do Real Madrid, e logo non, de broma. É, sen dúbida, partidario dos equipos cataláns. Están de humor. Logo contáronnos que se lles pasou o tema de conversación ao pór a gravadora, que non lles gusta demasiado o fútbol. Enseguida empeza o tempo para contar chistes; primeiro os nenos, daquela a nai. Eli di que é moi malo contar chistes, así que hoxe lle tocou rirse. Pero tamén tivo outra tarefa, xa que se levantou da mesa e comezou a sacar fotos; pode ser unha comida inesquecible, poden ser os primeiros exemplares dunha relación e quere gardar o momento entre o flash. Continuaron falando da cea de Noitevella, e todos deixaron claro, como en todas as grandes celebracións, como a de hoxe, que a comida é imprescindible para celebrar o novo ano. E outra vez as gargalladas.

En casa de Neli o ambiente está máis tranquilo, todos teñen un anaco de torta entre as mans e están sumidos nunha agradable charla. Neste caso, a fotógrafa está a ser a filla de Jaione de 11 anos. Ademais, ensinou as súas aplicacións no móbil a todos os que están ao redor da mesa e explicoulles como deben sacarse as fotos. Calquera artigo pode saír nunha comida como esta. O mozo de 11 anos preguntou pola independencia á muller que ten enfronte: “Ouza, Neli, Portugal sempre foi independente?”. A pregunta da moza sorprendeu a todos.

O escultor Aitor Ruiz de Egino considera que Euskal Herria estivo pecha por anos de conflito. Leva tres anos participando e subliñou que nestes tempos nos que tanto se fala de integración, son necesarias iniciativas deste tipo para abrir as portas aos que veñen de fóra. Porque cre que estas son as accións que realmente se enraizan e acompañan.

Apertura dos ollos

Os mozos tamén teñen ganas de coñecer a xente nova, e para a sobremesa a maioría das persoas tiñan unha cita no gaztetxe do pobo. O son dos timbales, que reflicte o bo ambiente, escóitase de lonxe. É o terceiro ano no que participa Izaro, e Haritz, Nora e Mikel levan dous anos na lista de elixidos. En palabras de Izaro, “estes días dan a oportunidade de abrir o punto de vista”: “Colócasche noutra situación. Danche tempo a coñecer xente que non coñecerías doutra maneira”. Haritz e Mikel pasáronllo moi ben na comida, explicaron que comeron con dúas persoas tan vivas como eles; “quen crea un bo ambiente e facilita as relacións ten que ser bo, inevitablemente”. Rabi tamén o pasou ben. Un amigo fíxolle a proposta de apuntarse a estas comidas e pareceulle atractivo: “É unha boa oportunidade para facer amigos; estás nun pobo novo e facilítanos moito relacionarnos coa xente, non podedes imaxinar o importante que é para nós”. Os mozos que traballan no gaztetxe da localidade propuxeron aos novos veciños participar nas actividades que se realicen no futuro. E parece que esa relación que se deu nestas comidas vai seguir crecendo, do mesmo xeito que en Hernani, no resto de Euskal Herria.