Onde está o teu berce?

En Guinea Ecuatorial, xunto á desembocadura do río Ekuku, a poucos quilómetros de Bat. Nacín a medianoite, e o mar estaba moi revolto, segundo contoume a miña nai. “Este neno será músico”, dixeron as vellas... E iso, toda a miña vida dediqueina á música. Unhas semanas máis tarde leváronme a Malaboña, onde o meu pai traballaba para a administración.

Entón de que etnia é vostede?

Son Kombe, pero no lugar onde nacín a maioría é fang. A nosa lingua é ndowe e cando falo co meu irmán pequeno en Barcelona fágoo no noso idioma. Teño tíos e tías, e con eles falo tamén o noso idioma. Fan comvers e catalán. Os meus fillos, pola contra, nunca o fixeron, só palabras soltas, porque aquí fun o único falante, pero gustaríame que falasen coa familia.

Veu vostede por primeira vez na época da colonia...

Si, a primeira vez que vin foi en 1965, algúns alumnos trouxéronnos a coñecer a metrópoli por sacar boas notas. Logo volvín no 70 e quedeime aquí, con 20 anos. Entrei como estudante no conservatorio de Bilbao, onde estaban Torre Lledó e Mari Cruz Soriano... Logo fun a Madrid, ao conservatorio superior, pero non me gustaba o ambiente. Estiven no coro da ABAO, pero deixeino porque me aburría e pensei que tiña que facer outra música para vivir.

Entón moi poucos negros en Bilbao, había Joneses...

Eses foron os primeiros [Miguel Jones, futbolista nado en Guinea Ecuatorial], Benjamín tamén era guineano, que traballaba na extrañería do Goberno Civil, e Ndongo, que traballaba en facenda, eran todos amigos do seu irmán morto. El, Gabino, foi o primeiro en traballar en Bilbao como carteiro dos reis meigos durante o Nadal cando se abriu O Corte Inglés. Logo eu collín a substitución, a maioría dos que hoxe teñen 40 ou 45 anos foron nenos no colo.

Traballaches entón?

Polas mañás ía ao porto de San Ignacio a descargar barcos. Alí vía os plátanos que viñan de Guinea… Pero os patróns sempre: Dicíame “Moreno, ao carbón” e mandábame a descargar sacos de carbón porque era negro. Teño moitos recordos do pasado, pero prefiro vivir o de hoxe. Fixen de todo, pero nunca me queixei.

Vostede converteuse en cantante de rúa.

Levo 34 anos cantando na rúa. Empecei cunha guitarra, máis tarde cun casete e todo o que levo hoxe en día é dixital. Empecei en inglés, despois en eúscaro…

Din que aquí o cantante de rúa non está moi ben.

Non, algúns dos que me coñecen, cando me ven na rúa, avergóñanse e cambian de beirarrúa... Eu doume conta, pero sempre lles digo aos meus fillos que non xulguen á xente. Albert Hammond, Caruso, Sabina… Todos foron cantantes de rúa. Ademais, en Francia e en Estados Unidos hai sindicatos de artistas rueiros, pero en Bilbao, onde están os artistas que terminan a carreira? Por que non traballan na rúa? Fáltalles unha rebeldía artística para pór na rúa.

Sentiches algunha vez racismo?

Si, pero hai que manter a cabeza fría, escoitar, analizar a situación, é unha persoa que pensa que é máis que ti… Intento non transmitir esas vivencias aos meus fillos. Mire, nós eramos unha provincia de España, pero cando escoitou algo positivo sobre un futbolista, un enxeñeiro, un médico de Guinea Ecuatorial? Nada! Si foron, pero… A min, a miúdo estivéronme pedindo papeis, nunca tiven problemas coa burocracia.

Hoxe en día Williams está no Athletic, a diferenza do que foi no seu día Jones.

Jones xogou no Indautxu, pero o Athletic non fichou polo Bilbao Basket, xa que non era biscaíño. Tamén xogou no ATLÉTICO de Madrid e na selección. Trouxérono cando tiña dúas semanas, pero entón había outras políticas no Athletic. Iso non ocorrería hoxe. Algúns amigos dicíanme: “Cando xogue Williams romperemos os karnetas” e agora, contentos, “como xoga Williams!” din. Eu non o animo porque Williams sexa negro, senón porque se rompeu un tabú.

Estiveches en San Mamés na iniciativa Gure esku dago.

Si, logo algúns se puxeron parvos, porque participei niso. Díxenlles: “Mire, Iribar foi un gran amigo do meu irmán maior e, ademais, para min é un motivo de orgullo chamar alí”. Unha vez, déronnos varios premios a inmigrantes pioneiros no Euskalduna e algún se enfadou porque na mesma foto aparecían algúns do PP. Eu coñezo xente de todo tipo, e tiven a Jon Idigoras, un dos primeiros amigos euskaldunes. Todos os anos, cando traballaba como correo dos reis meigos, el sempre se me achegaba e saudábame.