Beñat Sarasola utiliza a palabra no prefacio: a forza. Jorge de Sena (Lisboa 1919–Santa Bárbara, EE.UU. 1978) é un exemplo dunha forma de poesía inconformable que tivo a poesía como unha trincheira dese espírito. Deixou dúas novelas fundamentais na literatura portuguesa (Sinais de fogo e Ou físico prodixioso) e varias críticas e estudos. Pero era un mestre de lírica, sempre en busca de palabra: “A miña terra non é inexpresable./ O inexpresable na miña terra é a vida./ O inexpresable é o que non se pode dicir”.

Rikardo Arregi achegounos a través desta tradución á obra do poeta que, sen ter en conta os límites da linguaxe, buscaba sempre novos significados. Desde Portugal, pasando por Brasil, até Estados Unidos, o camiño de Sen foi do hermetismo ao surrealismo e de aí á poesía directa e efectiva. Por tanto, non se uniu aos neorealistas, nin se deslizou claramente no pensamento, e quen quixo deixar “todo dito de todos os xeitos” chocou inevitablemente con formas infinitas: “Faládeme dos misterios da poesía, das tradicións dunha lingua, dunha raza, dun pobo ou dunha lingua, daquilo que só se di. Burros”.

O poeta fixo unha crítica amarga ao escritor, ao profesorado, ao seu tempo, ao mundo actual. Sabio, culto e cheo de autocompracencia, talvez ese costume de falar categoricamente convérteo na súa lírica tan bela, tan agresiva e concreta: “En Creta, co Minotauro,/ sen poema e sen vida,/ sen patria e sen espírito,/ sen nada, sen ninguén,/ coa única excepción do dedo sucio,/ tomarei o meu café en paz”.

Lendo este caderno, ocorréuseme que debía de estar mergullado moito máis do que os susenses descubriron, dito de moitas maneiras máis. De Rimbaud a Quevedo, da elipse á palabra en bruto, os mares que Jorge de Sena percorreu –na súa mocidade fixo Cabo Verde, Angola, Sao Tomei na Escola de Navíos Sagres– parecían ser infinitos, como as súas vidas.

Foi un poeta total e sen traizón. Tamén nestas traducións algunhas pezas poden ser máis redondas que outras, pero todas teñen unha certa esixencia norte respecto do que se escribe. Esa esixencia é que sexa polo menos un poema honesto, que sexa polo menos estético, ideolóxico, histórico, escrito desde a liberdade.