O Chapo foi liberado polo goberno, porque é mellor para México que liberado. Díxoo Don Winslow, o autor da novela negra The Cartel, que cultivou tanto éxito.

Winslowk conta as violencias máis terribles. Confesa a un xornalista que non debe cansar demasiado a imaxinación. “Contei como un sicario de 17 anos, que empezou aos 10, quitou á vítima a cabeza e pegoulle a cara a un balón. Con esa cara golpeaba a parede! Eu non son capaz de inventalo”.

Como se derrubou México nese abismo? Producido en México por 300 dólares, véndese en Estados Unidos a 18.000 dólares. Ese diñeiro corrómpeo todo, policía, soldados, avogados, funcionarios, políticos, novos...

Winslowk demostra a través dunhas poucas cifras que a única solución é a legalización das drogas. Entre Estados Unidos e México gástanse uns 46.000 millóns de dólares ao ano en perseguir a droga e en reparar os danos en sanidade. Porque non é legal, ademais, pérdense os 47.000 millóns de ingresos en impostos. A suma de gastados e non cobrados ascende a 93.000 millóns de euros.

“Utilicemos aos mozos a dar unha boa educación, a crear empresas que traian traballo digno, a atender aos que están baixo as drogas... Agora salvariamos á sociedade que se está desfacendo!”.

Varios estados de Estados Unidos comezaron a dar os primeiros pasos tímidos na legalización das drogas, fundamentalmente a marihuana. Cada vez escóitanse máis asiduamente aos expertos que defenden esta opción, así como aos que gañan medallas na guerra contra as drogas. Pero se hoxe mesmo lográsese, habería que dicir que durou 100 anos o terrible petto que supostamente fixeron os dirixentes por favor da sociedade.

Dous libros contan como se perdeu a oportunidade en 1940: A Cousa Nostra en México do xornalista Juan Alberto Cedillo e A nosa historia narcótica do historiador Froylan Enciso. Pasaxes para (re)legalizar as drogas en México.

Existen indicios de represión de drogas polo menos desde o século XVIII, cando a Inquisición Española prohibiu o peiote, que as xentes de orixe mexicana usaban tan holgadamente. No século XIX comezaron a estudarse as influencias da cocaína e outros narcóticos e a necesidade de legalizar as drogas.

En 1917, o médico Venustiano Carranza convenceu aos membros do Parlamento para ilegalizar as drogas: só tres votos pronunciáronse en contra de prohibir “as sustancias que envenenan a nosa raza”. Pola contra, outros médicos inmediatamente comezaron a pedir xustamente o contrario, a legalización dos narcóticos.

Con Leopoldo Salazar á cabeza do doutor Viniegra, conseguiron convencer ao lehendakari, Lázaro Cárdenas. O Regulamento Federal de Toxicomanía foi publicado polo Boletín Oficial de México o 17 de febreiro de 1940.

Breve calma antes da guerra

Segundo relatou Juan Alberto Cedillo, o estado mexicano quería asumir o monopolio dos fármacos prohibidos, evitando así que os consumidores teñan que recorrer aos traficantes. Durante os meses que durou o decreto, o Estado concedeu gratuitamente os cigarros de marihuana aos prisioneiros que os pedían, do mesmo xeito que distribuíra a sustancia a prezos alcanzables aos heroinómanos da rúa.

“Cárdenas presentara a lei a Estados Unidos, explicando aos seus funcionarios que era imposible interromper o tráfico de drogas, porque comprara axentes especiais como policía, era tan grande a forza dalgúns traficantes”, di Cedillo.

Un dos principais mitos da esquerda mexicana é Lázaro Cárdenas, home de fácil trato co pobo, que deu pasos na reforma das terras agrícolas, que abriu as portas aos que chegaron fuxindo da guerra civil española. Xustificou a regulación das drogas en 1940 con argumentos moi similares aos que se citan aínda no século XXI.

Non era un arrebato de Cárdenas. México gozaba dunha gran influencia naqueles tempos entre os gobernos internacionais e na liga de Nacións, antecesora da ONU, outras autoridades tamén falaban de eliminar as prohibicións e regular o consumo de drogas. Déronse conta de que a prohibición do alcol só serviu para fortalecer á Mafia.

A reacción de Estados Unidos non tardou en chegar. Cárdenas atopouse cara a cara con Harry Anslinger. Anslinger foi o gardián da ortodoxia da prohibición dos narcóticos en Estados Unidos, desde 1930 até 1962, á fronte da Oficina Federal de Narcóticos, con Roosevelt, Truman, Eisenhower e Kennedy desde o presidente Hoover. 32 anos de mandato inesgotable.

En 1940, durante catro meses, os traficantes víronse en apertos en México, arrasados pola regulación das drogas. Pero Estados Unidos, despois dunha dura campaña de Anslinger contra a documentación dos médicos mexicanos e dos narcóticos, enviou un ultimato a Cárdenas: ou se derrogaría a lei ou México quedaría sen fármacos. Naquela época, como agora, Estados Unidos controlaba a industria do medicamento, sobre todo a produción, co que hoxe en día é propietario de patentes suficientes.

Pronto Cárdenas non puido superar a presión dos gringos. O pasado 10 de xuño suspendeuse o Regulamento de Toxicomanías. Nas eleccións de outono, en substitución de Cárdenas, aínda que co mesmo PRI, chegou á presidencia Manuel Ávila Camacho. Ávila situouse claramente na trincheira de védaos. O mundo estaba en guerra e os Estados Unidos non estaban para bromas.

En poucos meses, Ávila enviou un exército nunha operación militar contra os produtores de heroína a Sierra Madrid, a rexión coñecida como Triangulo de Ouro. De aí é Joaquín O Chapo Guzmán, o famoso líder do cartel do Sinaloa, que recentemente se fuxiu da prisión por un túnel que una contrata do Estado non atravesase mellor.

Sempre sinaloa. Na década de 1970, cando os campesiños da rexión beneficiábanse dos custosos prezos da heroína, o Exército mexicano levou a cabo operacións violentas debido á guerra declarada por Estados Unidos ao narcotráfico. Guerra que causou 100.000 mortes desde 2006 e 26.000 desaparecidos en todo o mundo.

Di Enciso, tamén de Sinaloa: “Os pobos foron os que foron os laboratorios das desigualdades dos dereitos humanos e as vítimas convertéronse nos agresores. Toda a relación coas drogas de México está chea de violencia, corrupción e dor, pero non sempre foi así, e non ten por que ser para sempre”.