“Eu compároo cun sistema solar; cada planeta ten a súa propia órbita, pero todos viran ao redor do mesmo sol”. Un do seis portavoces da iniciativa, Mikel Saralegi, resumiu desta maneira o exercicio de colaboración que permitiu levar a cabo o Pobo das Alternativas de Bilbao.

Desde primeira hora da mañá até a noite, este sistema solar estaba repleto de xente. Pero, atención, non eran só visitantes, senón xente que se mobilizaba. Así o quixeron subliñar os organizadores: “Estamos a demostrar que hai moitas formas de mobilizarse”.

Moitas formas de mobilizarse, tanto como reivindicacións. Estamos nun novo contexto, con crise en todos os ámbitos (económico, político, ecolóxico, cultural...), e as formas de responder o sistema van cambiando, segundo Olatz Dañobeitia, outra das portavoces de Ceballos Alternatiba. A confluencia das diferentes culturas políticas fai que se xere unha nova cultura política. E unha das características principais desta cultura é a pluralidade, en palabras de Dañobeitia: “Estamos nun novo tempo, nunha época de estratexias diversas, e esta iniciativa é unha mostra de iso”.

Os suxeitos que están a construír alternativas manteñen a súa autonomía –as órbitas, a seguir co simil astronómico–, pero cada vez ven máis claro a necesidade de actuar conxuntamente ao redor duns mínimos consensos. Entre outras cousas, porque as múltiples caras da opresión mostran unha unión cada vez maior.

Así o considera Olatz Dañobeitia: “Xa non estamos na década dos 80; o capitalismo, o patriarcado, o imperialismo… retroaliméntanse, e iso lévanos a preguntarnos a nós mesmos: cales son os suxeitos da transformación? Como van traballar?”.

Que é o dereito?

O ano pasado, preto de 150 sindicatos e axentes sociais presentaron a Carta de Dereitos Sociais de Euskal Herria, e á súa convocatoria celebrouse a Carta das Alternativas de Bilbao, á que se sumaron máis persoas, até 167. “A Carta de Dereitos organizou o Pobo das Alternativas, por tanto, o dereito e a alternativa son o mesmo?”, lanzamos a pregunta.

Olatz Dañobeitia aproveitou o tempo que tomou para plasmar a resposta: “A filosofía da Carta de Dereitos Sociais foi desde o principio facer unha nova formulación de dereitos. Estamos afeitos a que os dereitos se vinculen a unha reivindicación que, en función diso, é algo que se esixe ás institucións, á patronal ou a outro estamento. Pero a reivindicación pode facerse noutras dimensións. É dicir, o dereito pódese pedir, pero tamén se pode adquirir, exercer, dar a luz…”.

Non se entenda que vimos dunha era de resistencia pura, advertiu Dañobeitia, “en Euskal Herria sempre houbo un movemento moi plural, outra cousa é que se fixo á luz e que cousas fixéronse na sombra; tamén o obxectivo desta iniciativa é sacar á luz o que estaba na sombra”.

A sociedade ten moito que dicir na garantía dos dereitos

“Estamos a demostrar que podemos vivir doutra maneira, no ámbito do consumo, da enerxía, da educación, da alimentación...”. Os axentes que traballaron na preparación da iniciativa do 24 de outubro reivindicaron a existencia de alternativas para superar o actual modelo social. Na primeira valoración ofrecida o mesmo día, destacaron que Alternatiben Herria non foi unha feira de utopías. Pola contra, o once proxectos expostos no escaparate teñen un soño pero os pés ben apoiados no solo. Foi un escaparate de pequenas e non tan pequenas alternativas que xa funcionan.

Noutras palabras: non necesitamos esperar a ninguén para construír un mundo diferente. “Se isto é así, cal é o papel das institucións públicas na garantía dos dereitos?”, preguntamos a Olatz Dañobeitia. “Vimos do Estado do Benestar”, comezou a responder, “e neste contexto as institucións públicas foron consideradas garantes dos dereitos. Pero, por unha banda, nunca foi do todo así; e, por outro, cada vez é menos. A miña pregunta é: é posible que todo execútese desde as institucións? Unha vez alí, aparécenos outro elemento no centro do debate: a comunidade. Quizá á comunidade correspóndelle exercer certos dereitos”.

Dañobeitia lembra que o debate das esquerdas é clásico –e unha das causas dalgunhas divisións do século XX– sobre o peso que teñen que ter os ámbitos público e comunitario. “Creo que moitos dos axentes que están dentro de Alternatiben Herria dan moita importancia á publicidade e que outros pensan que o exercicio de certos dereitos virá da comunidade (da autogestión). No contexto actual conflúen estas concepcións. Chegou o momento de explorar a capacidade política da cidadanía unida. E temos enormes capacidades”.

As eleccións do día a día son política

Sería un orgullo tratar de resumir neste artigo todo o que deu o Pobo das Alternativas, o mesmo que tentar resumir a vida mesma. De feito, no deseño inicial da iniciativa, a Sustentabilidade da Vida era unha das áreas a situar en torno ao Arenal de Bilbao. Finalmente decidiron non dedicar un espazo específico a este ámbito, entendendo que o tema de todo o Pobo das Alternativas era o mesmo: a sustentabilidade da vida.

“A nivel persoal, nas relacións interpersoais, na conexión coa natureza, como pobo... mostramos o noso desexo de ser soberanos”, dicía Mikel Saralegi o 24 de outubro. Quixeron demostrar, entre outras cousas, que a loita pola soberanía pode e dáse en moitos planos, como o de Alternatiben Herria, en Bilbao, no que as opcións cotiás teñen tamén rango político.

En palabras de Olatz Dañobeitia, “hai moitas autodeterminacións negadas neste país, ademais da autodeterminación nacional, pero construímos un solar político común para cando esas autodeterminacións se van materializando”. Este solar está enriquecido co mellor abono, segundo os que levantaron o Pobo das Alternativas: “Na forma de organizarse, nas formulacións que se realizaron, no diálogo entre as experiencias que se presentaron... liberáronse a enerxía, a ilusión e a imaxinación que noutras ocasións mantivemos prisioneiros. A transformación vén”.