Os días 17 e 20 de outubro de 2011 producíronse dous fitos na posta en marcha do proceso de paz e a resolución do conflito vasco. A Declaración de Aiete e o cesamento do fogo definitivo de ETA, respectivamente. A pesar de pasar catro anos, aínda non se estableceron os alicerces para un proceso de paz forte. Traballar ben os temas das vítimas e os presos é fundamental para fomentar a convivencia. A política, stricto sensu, debería axudar nesta tarefa. Con todo, os intereses políticos, sobre todo os do Estado español, impiden o proceso de paz.

Este coiro fixémolo para entender a situación do posible proceso de paz. Carlos Martín Beristain (Bilbao, 1959), Jon Mirena Landa (Portugalete, 1968) e Mariano Ferrer (Donostia-San Sebastián, 1939) colaboraron neste labor. Plasmamos as súas opinións en tres entrevistas. En primeiro lugar, puxemos como introdución algunhas opinións extraídas das conversacións mantidas co tres.

Sobre as vítimas: Martín beristain

O fin de ETA non é o fin do problema, e o seu final, simplemente, non é suficiente para sanar á sociedade ferida. Pero, evidentemente, dar a coñecer a situación na que se atoparon as vítimas, incluído o seu recoñecemento, non virá deixando que o tempo se vaia pola súa conta. Pola contra, o coñecemento das vítimas ten que xerar unha serie de condicións que permitan reconducir o necesario proceso de paz que se está producindo. Sen esta situación será máis difícil avanzar. É dicir, hai que buscar as condicións para mellorar o clima social. A sociedade ten que xerar enerxía propia para desenvolver o proceso, pola contra, o status quo actual non vai cambiar nin vai atopar solución. Hai que facer unha política construtiva, e para iso é fundamental dignificar o sufrimento. Hai que crear espazos de solidariedade para derrubar as barreiras existentes, para axudar a romper as memorias de defensa.

Sobre os prisioneiros: Campa Jon Mirena

A violencia de ETA terminou, pero o Estado español segue facendo política coma se o fenómeno da violencia estivese en vigor. O lóxico sería que o Estado dixese: “O fenómeno terrorista ha terminado e a lei contra el tamén”. Con todo, por razóns de Estado, non quere cambiar a política penal nin, en xeral, a política de conflito. O tema dos presos é complexo. Si o seu problema non se pode reconducir na situación actual, poderían abrirse outras vías. Si o Estado segue polo camiño pecho, a esquerda abertzale ten que axudar aos presos a buscar solucións ás súas demandas. Non é fácil avanzar, evidentemente, pero para mellorar a situación dos presos hai que aclarar a política. A sociedade vasca necesita de líderes políticos en todos os sectores políticos para contribuír a clarificar o seu marco ideolóxico. A nova política non debería obrigar ao preso a arrepentirse, nin obrigar a que cumpra toda a pena a quen non tome ese camiño.

Política: Mariano Ferrer

O mundo cambiou radicalmente nos últimos 50 anos, así como as circunstancias históricas que propiciaron a creación de ETA. Quen cre que se pode crear un fenómeno como ETA vive á marxe da realidade política actual. O nacionalismo vasco ha perdido a "credibilidade" que gañou tras o franquismo nos últimos 30 anos. O nacionalismo español utiliza o “fenómeno terrorista” para facer política, para crear “medo” na sociedade. Os abertzales teñen que gañar o respecto á sociedade. Os inimigos non llos darán gratis. Os abertzales teñen en Navarra unha nova oportunidade para gañar este desafío, que xa comezou. En lugar de buscar vitorias políticas, o nacionalismo debería traballar nunha política que desfaga os prexuízos que hai na sociedade. En xeral, os políticos deben evitar a imaxe de “aquí estou eu” que adoitan aparecer ao día seguinte das eleccións. Sen traballar a pedagoxía da promoción da nova cultura política dificilmente crearanse novas actividades para consolidar o proceso de paz.