O Instituto de Máquina-Ferramenta de Elgoibar (IMH) organizou por décima vez o seminario 30+10 o 7 de outubro. Utilizando o número redondo, fixeron unha pausa para reflexionar sobre o que até agora deu o proceso. Trouxemos aquí algunhas pinceladas da mesa redonda que serviu de reflexión.

Máis que propagar, manter o que xa existe

O director de Investigación e Coordinación da Viceconsejería de Política Lingüística, Jorge Jiménez, recolleu os pasos dados desde o inicio de experiencias piloto en empresas en 1991 até a actualidade. Nos últimos 18 anos, 418 empresas tramitaron os seus plans de eúscaro a través de subvencións do Goberno Vasco, que afectaron a 84.000 traballadores. Gipuzkoa foi o territorio onde máis contribuíu á normalización do eúscaro, con 230 empresas apoiadas polo Goberno Vasco. As biscaíñas foron 160 e as alavesas 28. As empresas que entre 2008 e 2014 obtiveron o certificado de calidade en eúscaro Bikain dunha ou outra categoría, recollían a 24.000 traballadores.

Entre outras cousas, Jiménez ofreceu dúas noticias. Por unha banda, no que vai de ano, 65 empresas realizarán as avaliacións de idiomas, en máis dunha ocasión. Doutra banda, os colexios profesionais abríronse ás axudas por primeira vez e tiveron unha boa acollida; por exemplo, os tres colexios de avogados da CAV votaron a favor. Facendo camiño si, pero o propio Jiménez (non era o único que tiña esa opinión) dixo que “os resultados son, máis ou menos, fábulas”. Consciente de que a normalización do eúscaro só ha afectado a unhas poucas empresas da CAV, Jiménez opinou que a difusión non é a prioridade, senón a eficiencia, é dicir, mellorar os resultados obtidos até agora, perpetuar o conseguido e converter a estas empresas pioneiras en exemplo doutras.

Necesidade de preservar os espazos euskaldunes

A petición de UEMA, Gaindegia realizou diversos estudos sobre a situación e evolución das características socioeconómicas dos municipios euskaldunes. O coordinador de Gaindegia, Imanol Esnaola, puxo o foco nos territorios euskaldunes e destacou as principais características da socioeconomía, que poden influír na normalización do eúscaro. Nos solos euskaldunes o sector industrial ten peso, hai empresas de certo tamaño. Pola contra, o futuro está presente en traballadores altamente cualificados e na industria de alta tecnoloxía, na que os municipios euskaldunes (pequenos municipios en xeral) atópanse inmersos. Ao tratarse dunha poboación escasa, o desemprego pode ter un efecto directo e é moi probable que o dez traballadores da empresa pecha trasládense aos pobos de ao redor, os cales poden ser municipios moito máis castellanohablantes que o de orixe. Por iso, Esnaola insistiu na necesidade de manter con coidado o ámbito socioeconómico dos terreos euskaldunes, xa que neles atópase o maior potencial vasco.

Traducir ferramentas informáticas ao eúscaro

O director da Rede de Fabricación Tkgune de Innovación do IMH, Fermin Lazkano, cre que se retardará o proceso de euskaldunización do mundo laboral. Aínda non foi así, porque empezamos a traballar tarde en comparación con outros ámbitos (lecer, ensino, administración...). Mencionou dous factores que van facer que a euskaldunización sexa máis lenta que acelerada. Por unha banda, a falta de entusiasmo, é dicir, que a pesar de saber euskera, tanto de forma oral como escrita, faise moitas veces en castelán. Doutra banda, Lazkano calculou as combinacións entre os catro elementos que interveñen no lugar de traballo (empregados, ferramentas, compañeiros e provedores de clientes). O tipo de relación que se repite con máis frecuencia é entre o traballador e o instrumento. Para Lazkano, este dato é moi importante, xa que a maioría das ferramentas informáticas non están en eúscaro, polo que a relación cos traballadores non só é en castelán, senón que tamén incide no idioma de relación cos compañeiros e clientes. Priorizou o uso do eúscaro nas ferramentas informáticas, así como ampliar con máis forza o que está en eúscaro, “hai empresas tractoras avanzadas, pero a maioría non saben nada, nin sequera saben que existe www.euskara.euskadi.eus”.

Para mostrar o que está por facer, deu un dato nunha enquisa aos alumnos de Formación Profesional: 8 de cada 10 estudantes son capaces de traballar en eúscaro; 6 de cada 10 querería traballar en eúscaro; 3 de cada 10 chegan a realizar prácticas en eúscaro.

Promoción si, regulación tamén

O proceso de euskaldunización do mundo laboral ten catro alicerces en opinión do secretario xeral do Consello, Paul Bilbao: empresas, traballadores, clientes e entidades públicas. Destacou o camiño percorrido por varias empresas na euskaldunización e como van de ser creadoras a dar o salto a ser axentes. Recentemente, o Consello impulsou o comité de empresa Euskaragileak, integrado por 13 empresas, todas elas pioneiras na euskaldunización. A súa intención é influír noutras empresas e, por exemplo, teñen a intención de empezar a traballar en breve cos provedores. Pediu a participación activa dos sindicatos para traballar no ámbito dos traballadores, pero é consciente de que o clima que hai hoxe en día entre eles fai difícil traballar conxuntamente con todos eles. O cliente falou de empoderamiento, “por que non imos aproveitar os clientes o noso poder para impulsar o proceso de euskaldunización?”. Ás institucións atribúenselles dúas funcións: a promoción e a regulación. Bilbao considera que as institucións públicas baseáronse na promoción e que está por explorar a vía da regulación. Considera que a regulación deu resultados interesantes, xa que coa aprobación do decreto de consumidores e a aplicación de criterios de contratación de persoal, o número de plans de eúscaro nas empresas aumentou considerablemente.

“Por que non no centro de traballo en eúscaro?”

O presidente da comisión de eúscaro de DanobatGroup (Elgoibar), Jon Mugartegi, achegou un exemplo práctico á mesa redonda. Na empresa tentouse responder as peticións dalgúns traballadores de que o eúscaro sexa a lingua de traballo. Nun principio, o 60-70% dos traballadores eran bilingües. Esta empresa de Máquina-Ferramenta vende o 90% da súa produción no estranxeiro, pero a pesar diso, a pregunta dos traballadores é: “Zergatik ez etxean euskaraz?” O proceso de euskaldunización está baseado en tres alicerces: criterios lingüísticos, perfís lingüísticos en todos os postos de traballo, e comisión de eúscaro. Hoxe en día o eúscaro é coñecido por cerca do 85% dos traballadores e nas asembleas utilízase na mesma proporción. Outra cousa é o idioma dos corredores. Segundo a medición de uso de 2013, entre un 40 e un 45%. Máis do 90% dos novos empregados son bilingües.

Gradualmente en Formación Profesional

Antes de comezar a mesa redonda, desde Laneki, a asociación para a promoción e mellora da Formación Profesional, escoitamos un amplo resumo da situación. A formación dual, que traballa e estuda á vez, non tivo percorrido no proceso de euskaldunización; na formación permanente hai un semáforo vermello, xa que non se avanza; e a formación en centros de traballo é o campo onde se deron os pasos máis fortes.

O presidente de Lanekin, Rikardo Lamadrid, afirmou que a Formación Profesional vasca é un exemplo no mundo, que non é casualidade que así sexa, e que iso repercute, para mellor, na saúde do eúscaro. Con todo, recoñeceu que melloramos, pero que estamos humildes.