Cantos morreron no derrube humano?Aínda que na introdución mencionamos 1.100, nun primeiro momento as autoridades recibiron 700 recoñecementos. Esa cifra foi entregada máis tarde ao New York Times, pero segundo PressTV, o ministro de Sanidade, Hamad bin Muhammad Ao-Duweila, puxo na súa páxina web, 4.173... horas máis tarde, para retirar esa información da rede.

Grazas ao desastre soubemos que neses días de setembro os musulmáns celebraban a festa do Hajj. Hajj é unha peregrinación en árabe, unha do cinco principais ordes do profeta Mahoma aos seus seguidores. Para iso, todo crente que teña diñeiro e saúde ten que ir polo menos unha vez á peregrinación que se realiza nA Meca e os seus arredores.

En ningún outro lugar do mundo acumúlase tanta xente como nos Hajj, no último mes do calendario musulmán. Ao redor de tres millóns no que vai de ano. Os asistentes deberán cumprir o seis días de ritos, desde o campamento do Val da Mina até a mesquita dA Meca e o monte Arafat, así como outros espazos sacros. Entre tanto, desde a ponte de Jamaarate arroxan piedrecillas a tres pedras que representan aos demos.

O desastre produciuse en Jamaarate. De súpeto, alguén ou algo atravesou o camiño e os que viñan detrás del, involuntariamente, esmagaron a todos os que estaban diante. Atrapados na estreita pasaxe, uns cantos lograron escapar a través das mallas ou as paredes laterais.

Descoñécense as causas da desfeita. As autoridades de Riad acusaron aos peregrinos procedentes de África de non cumprir as ordes que lles enviaron. Con todo, o diario libanés Ad-Diyar relatou que naquel lugar apareceu o príncipe Mohammad bin Salman Ao Saud, rodeado de 200 militares e 150 policías, e que este convoi bloqueou a ruta.

Escoitáronse fortes críticas ás autoridades de Riad, que negaron calquera intento de golpe. Os máis exixentes, os iranianos. Ademais doutros problemas, os accidentes graves repítense unha e outra vez nos principais santuarios do Islam.

Quince días antes un guindastre derrubouse con máis de 100 mortos na mesquita dA Meca. No ano 2006 faleceron 336 persoas nun accidente similar ao de hoxe. En 1990 faleceron 1.426 persoas noutro derrube de terra humana, o maior número de falecidos, como nesta ocasión, constituíano os peregrinos iranianos.

Pero, ademais de denunciar a escasa organización, Irán esixe que para todos os mahometanos –Arabia Saudita é un reino sunnita, Irán é principalmente xiíta...– estes santuarios sexan custodiados por unha autoridade internacional. Non se vai a resignar a iso a familia Saudita, que, do mesmo xeito que o poder que ten en Arabia, exerce na Meca a súa influencia entre os musulmáns do mundo.

Fe, diñeiro, xeopolítica

Aínda que máis cerca que Hollywood, o historiador francés Sylvia Chiffoleau ofreceu moita información sobre o fenómeno da Meca, apenas coñecido polos europeos, no artigo “Le pèlerinage à A Mecque: une industrie sous contrôle” dA Vie deas Idees.

Chifoleau relatou como en 1957 Arabia Saudita fíxose co control internacional e asumiu toda a organización da peregrinación á Meca. Unha das súas escusas é a prevención dos riscos de pragas.

No século XIX tamén se reforzaron as epidemias cos barcos de vapor e a posterior expansión do tren. En 1865, o cólera matou a 90.000 persoas, un terzo das que se foron á Meca. A enfermidade importada de Asia chegaba rapidamente a Europa e América e viceversa. As autoridades coloniais daquel tempo puxeron duras corentenas aos peregrinos e, ao independizarse dos ingleses, os Sauditas estiveron atentos a facerse cargo da custodia dos lugares sacros.

Logo chegou o avión e traizoaron aos crentes de todo o mundo. Si en 1850 chegaron de Indonesia 2.000 persoas, hoxe chegaron 200.000. E iso é debido a que Riad impuxo as súas cotas, pola contra sería moito máis.

As cotas están desde 1987: 1.000 permisos dun millón de crentes para cada país. Os peregrinos chegaron a ter un millón en 1990, agora son máis de tres millóns. Os que esperan a que chegue a quenda son millóns.

Existen axencias públicas e privadas para organizar as viaxes á meca. Os prezos varían moito dun país a outro. Para ir de Francia hai que calcular entre 5.000 e 6.000 euros en tres semanas nun hotel de tres estrelas, 8.000 euros en cinco estrelas. Din que é un pouco máis barato de Gran Bretaña.

Cando o organizador é o goberno, máis barato. A viaxe sae de Indonesia a 2.400 euros, a 1.700 de Tunes. Os servizos da mesma galga, agrupados en tres ou cinco habitacións, son a miúdo da mesma clase.

Por suposto, unha parte desas fortunas que se moven quedan en Arabia Saudita. Pero os Saud, que non forman parte da ascensión de Mahoma para facerse rei dos crentes, desde 1986 basearon a súa autoridade na custodia da Meca, nomeando ao rei gardián dos santuarios.

Todos os permisos contrólanse desde Riad. Alí ten a 100.000 policías e militares para controlar a súa estancia na cidade, e a 1.500 cámaras de vídeo. Unha vez retirado o pasaporte, o peregrino é identificado por unha cinta de boneca, que debe moverse por países e vixiado de cerca.

Durante décadas a paisaxe destes arredores cambiou radicalmente. Edificios, autoestradas, túneles xigantes... No ano 2000 iniciouse unha espectacular construción de infraestruturas, entre as que se atopan os rañaceos. En 2012 comezou a seguinte fase:A gran mesquita ampliarase en 400.000 metros cadrados.

Sylvia Chiffoleau escribe: “Arabia Saudita quere desenvolver unha peregrinación polo seu lado turístico, cos ollos postos nunha economía post-petroleira para dar solución ao obxectivo da nacionalización dos empregos. Pero estes proxectos, nos que conflúen a estética kitch e a gigantería, constrúense xunto coa destrución do casco antigo da cidade e dos seus monumentos”.

A peregrinación de Hajj está a cambiar co cambio das sociedades musulmás en todo o mundo. Os mozos das clases medias están cada vez máis presentes como forma de turismo. A peregrinación contáxiase cada vez máis polo consumismo, mesturando o sacro e o profano.

Pola contra, a innovación tamén é unha participación cada vez maior das mulleres. Deben ir co seu marido ou baixo a custodia dun home da familia, iso si. Pero “así como nas mesquitas as mulleres aparecen pouco, a peregrinación é un espazo diverso” di Sylvia Chiffoleau.