As resistencias a determinados antibióticos aumentaron moito en Europa nos últimos dez anos. O noso é un dos países que máis casos de resistencia detecta, xa sexa polo consumo excesivo de antibióticos ou polo seu indiferente uso. As consecuencias deste uso inadecuado poden ser terribles ante unha infección grave. Cal é o camiño para facer fronte a este escuro panorama? Concienciar á cidadanía en xeral e aos profesionais da saúde en particular, aos que traballan no campo das infeccións infantís e xuvenís.

O European Centre for Disease Prevention and Control pon en marcha anualmente unha campaña para fomentar o uso racional dos antibióticos. Trátase de concienciar sobre a importancia que ten o consumo responsable destes medicamentos. Segundo o ECDPC, máis de 25.000 europeos morren cada ano polos problemas de multiresistencia causados polos antibióticos.

O obxectivo principal desta campaña deste ano foi fomentar o uso racional dos antibióticos nos hospitais, xa que un uso inadecuado pode supor alargar a estancia hospitalaria e aumentar os custos asistenciais, ademais de aumentar a taxa de mortalidade nas infeccións graves. Ademais, a resistencia supón un atraso no tratamento antibiótico axeitado.

Con todo, nalgúns países, o 90% do consumo de antibióticos prodúcese fóra do hospital, no 85% dos casos para tratar infeccións respiratorias, sobre todo nos meses máis fríos.

Recetar menos antibióticos en nenos

Nos países desenvolvidos, a otitis é unha das causas máis frecuentes de recetación de antibióticos na infancia. Os efectos beneficiosos dos antibióticos para deter as complicacións das infeccións e acelerar o proceso de recuperación son ben coñecidos. Con todo, tal e como recolle unha revisión de 135 estudos realizados entre 1999 e 2010 na revista The Journal of the American Medical Association, a prescrición de antibióticos debería ser moito máis reducida.

Segundo este estudo, realizado por investigadores da Universidade de California, entre un 4 e un 10% dos nenos tratados con antibióticos sofren efectos secundarios, principalmente diarreas ou manchas vermellas. Por iso, os expertos recomendan valorar os defectos do tratamento con antibióticos e non pensar que as novas marcas de antibióticos obterán sempre mellores resultados que as tradicionais ou “máis antigas”.

Cando e como tomar antibióticos?

Sábese que os antibióticos só son eficaces en infeccións bacterianas e non nos casos de arrefriado ou gripe por virus, nin na maioría dos casos de dor de tose e garganta. Con todo, somos nós os que máis antibióticos tomamos sen receita médica para tratar de resolver este tipo de problemas de saúde menos graves entre todos os países europeos, a pesar de coñecer os danos que leva non gardar estes medicamentos para os casos necesarios: un uso inadecuado pode facer que as bacterias se resistan, e unha vez que se administra o antibiótico pode resultar inútil. Por iso, recetar antibióticos debería ser responsabilidade exclusiva dun profesional sanitario, e non a decisión tomada polo paciente.

Unha vez asegurada a necesidade de tomar antibióticos, é necesario que o consumo sexa responsable, respectando a cantidade e a frecuencia prescritas. Recoméndase non gardar os medicamentos sobrantes unha vez finalizado o tratamento. Ademais, non hai que deixar o tratamento a medias, a pesar de que os síntomas desaparezan. Os prognósticos dos expertos son bastante temidos: si a resistencia aos antibióticos segue crecendo ao ritmo actual, non haberá fármacos eficaces para certas enfermidades antes de que sexa demasiado tarde.