Máis coñecida polo seu traballo sobre o escenario é Lipus. Etxekoak, de HutsTeatro, que dirixe, está inmerso nos ensaios do seu novo traballo. O próximo 1 de novembro estrearase na sala HARRI Xuri de Luhuso (Lapurdi).

Como xurdiu a posibilidade de traballar con Asier Altuna na película Amama?

Dou moita importancia ás persoas, quen me pide que traballe. Antes traballei con Asier Altuna nunha mostra, no documental Bertsolari, e coñecía a súa forma de traballar; xa había antes un feeling. Creo que el chamoume por amor ao meu teatro, porque me viu traballar no teatro e porque lle gustaba. Non fun a ningunha caste. O personaxe de Xabi é o primoxénito dunha familia rural que abandonou o caserío e foise ao pobo, e ten fama de vago dentro da súa familia. É un personaxe que contrapón a carga emocional e simbólica que buscaba Asier.

Tes algún parecido con Xabi, o teu personaxe?

Si, teño. Eu tamén me criei nun ambiente rural, sei o que é ter que cortar a herba ou usar o carro… Son recordos da infancia. Do mesmo xeito que Xabi, eu tamén me fixen cidadán. Con todo, o traballo do caserío actual non é o mesmo. Hoxe en día ninguén vive do caserío, nin en Euskal Herria nin no mundo, diría eu. O caserío está a perderse. Por iso a película é significativa.

Sendo unha película de poucas palabras, utilizou vostede a linguaxe do teatro no seu traballo de dramatización?

Eu botei de menos máis textos, pero tamén comprendín o que quería Asier. Quixo contar o mundo que ten no seu imaxinario, e unha das súas características é facer algo que é moi visual. Isto viuse corrixido. É un mestre niso, ao ver a película nótase a forza que ten a imaxe.

Dentro da imaxe, como non podía ser doutra maneira, inclúese o traballo de actor, pero as linguaxes cinematográfico e teatral non teñen nada que ver, aínda que ambos sexan unha representación. O cine é máis sobrio. Facíame graza que no cine fálase en murmurios, mentres que no teatro, e máis no meu teatro, fálase moi alto. O pequeno no cine, tes que facer grande no teatro. Necesitei o traballo de Asier para traballar nesa pequeñez. E non só a súa, senón tamén a de Telmo ESNAL, que exerceu de axudante de dirección na empresa, é unha parella moi especial.

É o cine vasco máis visible grazas a este tipo de películas?

A presentación e a repercusión que tivo no Zinemaldia son boas noticias, pero eu creo que non é suficiente, que habería que facer máis películas en eúscaro. Hai profesionais preparados para iso. Gustaríame que fose o xerme de algo. Por que non cada ano na Sección Oficial dúas películas en eúscaro?

Con todo, este mundo fáiseme un pouco novo. Nós estamos a facer público no teatro, é directo… O teatro non se pode descargar [ri]. Hai que ir ao teatro a ver o noso, non hai nada máis. Algo moi diferente si comparámonos co cine: ti podes ser o espectador do traballo que fixeches, é unha sensación curiosa. E non só as maneiras de facer, o público do teatro e do cine e os mercados son diferentes.

En canto ao teatro, non es dos que quedan parados. Os últimos ensaios da obra de teatro Etxekoak están a realizalos.

A obra parte dunha vivencia persoal. Namoreime dun cubano e tiven que casarme con el para que viñese. Tiven que facer un papelorio estupendo, gastar moito diñeiro, ir ao consulado, facer entrevistas… A obra é unha reflexión sobre o que eu vivín. Pedín a Jon Gerediaga que escribise algo a partir desta historia. Foi un proceso creativo de tres anos e agora estamos na recta final.

A historia conta como Maggi namórase de Mamadura, africana e negra, e Maggi cóntalle en casa que ten que casar con Mamadura para traerlle a ela. A familia explica como o toma e todos os traballos a realizar a partir de aí. Maika Etxekopar xoga o personaxe de Maggi, da súa avoa Kristiane Etxaluze; e hai dous tíos, un parvo, Goio (Jabi Barandiaran) e outro neurótico, Imanol (eu).

Grazas a esta familia tan especial quero falar de moitas cousas: da identidade, da inmigración, do que é de fóra, do que é de casa… Hai cousas que vivín reflectidas, porque me gusta traballar con cousas que me sucederon de verdade.

Non é a primeira vez que traballas con Jon Gerediaga, foi un dos creadores de Mina Espazioa e Teatro Imaxinario xunto a ti. Entón era el quen escribía a maioría das obras de teatro.

Gústame moito a súa escritura e encántame como colleu a experiencia que vivín. A historia contámola entre todos e é moi actual, desgraciadamente. É duro como puxemos eses límites… Que é de aquí, que é de casa, que somos nós, que facemos como vascos… Os conflitos internos quedan ao descuberto. Tamén hai unha simboloxía no meu teatro, nos textos de Jon e na música de Asier Ituarte. Queremos contar algo íntimo pero tamén político. Para min, as miñas obras sempre son políticas.

A estrea será na sala HARRI Xuri de Luhuso, como é habitual na sala Artedrama da capital biscaíña.

Neste proceso creativo no que estamos inmersos realizamos residencias artísticas en numerosos pobos de Euskal Herria e iso é unha alegría. Ensaiamos en Leioa, Luhuso, Itsasu, Zumaia e Maule e iso dálle un carácter especial. Estivemos creando en moitos pobos que conforman a comunidade vasca e creo que iso dá outro sentido ao teatro vasco. O impulso desta rede motívame moito nestes momentos. Así me parece que estou a facer ese imaxinario do teatro vasco.