Os teus libros foron traducidos a moitos idiomas. Para un escritor que utiliza o islandés, é especial ver unha obra súa en eúscaro?

Sempre é unha aventura traducir algún dos teus libros a outro idioma. Pero, por suposto, dá un pracer especial cando se trata dunha lingua na que poucos falan como o islandés. En Islandia nunca falamos de “linguas grandes” e “linguas pequenas”, senón das que falan poucos ou moitos. Unha lingua nunca é pequena. Por exemplo, si podemos traducir Shakespeare ao islandés, o islandés é o suficientemente grande como para incluír a Shakespeare; si podes traducir Dante ao eúscaro, si o eúscaro é o suficientemente grande como para incluír o italiano. As grandes linguas traducen desde calquera lugar; os das linguas nas que falamos menos xente, compartir libros é un reto especial.

Lendo sobre a túa traxectoria, sempre se menciona que os teus inicios estiveron ligados ás vangardas. Esta acha de Argo parece distante destas posibilidades, pois se centra na relectura dos clásicos gregos. Explicaríasnos cal foi o desenvolvemento intermedio?

A finais da década de 1970 empecei a escribir poesía e participei no grupo surrealista Medusa. Rompiamos coa tradición, buscabamos novas formas de utilizar o islandés, buscabamos novas oportunidades para a nosa poesía. Pero fai o nome do grupo de contas: A medusa, por suposto, está tomada da mitoloxía grega. É a nai de Pegaso, que se liberou cando lle cortaron a cabeza a Medusa. Así pois, desde o primeiro momento dábame conta das posibilidades dos mitos gregos. Ademais, o surrealismo mantivo desde o principio unha especie de diálogo coa mitoloxía grega –unha das revistas máis importantes do movemento surrealista era Minotaure–.

Con todo, é certo que a relación entre as dúas tendencias non é tan evidente. Talvez nesta novela sexame fácil xuntar a un vello aburrido que non ten máis que pescado na cabeza, a Valdimar Haraldsson, e a un piloto que ten case 5.000 anos. Póñoos xuntos e empezan a rifar cos narradores. Iso paréceme que vén do surrealismo.

Como se pode describir a experiencia do protagonista Valdimar Haraldsson nesta novela? Considerarías a viaxe como iniciático?

Valdimar está completamente obsesionado coas súas teorías raciais que se basean no consumo de peixe. Está absolutamente atascado nese mundo. É un vello e o único que necesita é que lle ouza. Por suposto, todo o que o coñece renunciou hai tempo a escoitar, polo que cando se lle propón unha viaxe en barco, enténdeo como unha oportunidade para falar continuamente do peixe. Logo descubrirá o que a maioría da xente descobre cando se vai ao mar: os mariñeiros non queren comer peixe, queren carne, á fin e ao cabo o peixe non é comida para eles, é traballo. A súa obsesión por este feito fai que Valdimar non pense dúas veces que ese home que senta a cear con el ten 5.000 anos e que Jason participou na viaxe que fixo con Argonaute.

Tendo en conta a época na que se sitúa a historia, podemos considerar a acha de Argo como unha novela de posguerra?

Si, de feito, ideas como as de Valdimir provocaron unha das maiores traxedias do século XX: O Holocausto e todas as tendencias raciais da Alemaña nazi. E, con todo, el fala desas ideas coma se nada ocorrería. Non sei si conto no epílogo do libro: este personaxe baséase no meu bisavó [non di Xabi Queiruga editor]. El mesmo escribiu nun periódico islandés un extenso artigo en dous partes, titulado O peixe e a cultura. Moitas desas ideas tomeinas del: escribiu un caderno bitácora nun das súas viaxes, como case conto na novela, pero no Mediterráneo. A primeira vez que a lin non podía crer o fácil que era para el dicilo mesmo despois da miña experiencia na guerra.

“As historias da literatura popular falan das partes esenciais das nosas sociedades”, sinalou hai catro anos no xornal The Guardian. Dúbida: Non é frecuente que a literatura popular simplifique demasiado a complexidade propia da experiencia humana?

Non o sei, paréceme que a literatura popular era a única maneira que a xente tiña de falar de cousas difíciles e complicadas. Considéroo unha forma moi importante de falar da vida: as relacións sexuais complicadas, a violencia, os malos tratos sufridos pola xente… As historias de literatura popular son máis complicadas do que parecen. O único problema que lles vexo é cantas veces utilízanse con fins nacionalistas. Porque sempre que se utilizan con ese fin, por suposto, as historias utilízanse dunha maneira moi simplificada, fan que o mundo sexa máis pequeno.

Viñeches a San Sebastián para falar das posibilidades que teñen os idiomas non hexemónicos no cine. Vendo a proxección da cultura islandesa no mundo, tes algún consello para os vascos?

Na cultura islandesa, o máis exemplar é, na miña opinión, o feito de que se uniu á lingua. Escribimos no noso idioma e estamos no noso idioma contando historias no cine e na literatura. Cremos en contar historias, na necesidade que ten o ser humano de compartir historias. Sempre estivemos dispostos a escoitar historias afastadas, iso permitiu que a nosa sociedade creza, porque aprendemos cousas, porque tomamos cousas de aquí e de alá… Tivemos as portas abertas para comunicarnos e ao mesmo tempo que as historias chegaron á nosa pequena illa, sentímonos moi seguros de nós mesmos cando levamos as nosas historias fóra. Por tanto, a lección é que as túas historias son interesantes; e máis aínda si as contas no teu idioma.