O seu irmán maior Gari ingresou en prisión desde 2003 na lista de enfermos graves de Almería por unha enfermidade artrítica de espondilitis. A parella Ugaitz Errazkin foi detido en 2012 e atópase preso no cárcere de Fresnes, na de París. Márchase cada tres semanas a París, onde pasa tres días. Desde que nace pequeno vai moito menos a Almería, cada catro meses. “Con todo, tes en mente a familiares presos todos os días, porque si eu non vou ir a outra persoa e hai que coller visitas, preparar paquetes, seguir os seus encargos… sempre é algo”.

12 anos de cárcere en prisión. Como está vostede?

Moitas veces esquécesenos o que é a dispersión. Simplemente dicímolo, vou a París, a Almería… Afixémonos demasiado a dicir iso e non lle damos o significado que realmente ten. Colle a un neno sen respectar os seus horarios, vasche a París no avión, colles o taxi, corres a visitalo, non lle deixas facer a sesta… Nese sentido, como familiar, ás veces síntome incomprendido. Desgraciadamente, estamos demasiado atentos á terminología e aliviamos o peso destas palabras. Pregúntanche como está o interior, pero ninguén se pon a pensar nos días que pasamos para que esteamos un momento coa persoa á que amamos.

Na dinámica do mapa conceptual mencionou que cando os seus familiares foron encarcerados, vostede deu a luz. Podes explicar esa idea?

Sobre todo coa detención do meu irmán, porque iso fíxome ocuparme de min mesmo e dela. O prisioneiro ten unha dependencia terrible de estraños e eu ocupeime moito do meu irmán e sentín ese parto que sentes cun neno, tamén o sentín entón. No mesmo sentido que se di da maternidade, é dicir, pór as necesidades do outro antes de mirar á túa.

Todo isto trae unha vida moi dura.

Si, así é, non podemos dicir que non. Nesta situación non pode ser feliz. Ter aos que tanto queres nesas situacións tan duras é moi duro. Cando me preguntan “Como estás?” [di sorrindo] adoito dicir frecuentemente “ben, salvo todo o malo!”. Non eliximos vivir nun pobo oprimido e iso tróuxonos á nosa casa. Hai que resistir, non hai outra.

Sempre hai esperanza, ou ás veces derrúbase?

A esperanza sempre está aí, se non, que sentido ten vivir? Pero si, ás veces a esperanza derrúbase. Son moitas as actitudes e feitos que che destrúen, somos persoas. Pero en todos os conflitos o oprimido non ten máis que facer fronte a isto.

Sentes sostido, apoiado?

Eu teño moita sorte, vivo en Hernani, teño o apoio do pobo, temos as furgonetas de Mirentxin para ir a Almería todas as semanas, iso é un luxo… pero o refuxio… Sentiríame máis arroupado se vise que a xente se compromete máis, se désemos pasos para cambiar a situación. Mirentxin alíviache a situación, pero eu estou a falar de cambiar a situación.
En 2011 pensouse que a situación cambiaría algo, pero nos cárceres non houbo cambios.

Desgraciadamente, a situación cambiou, pero empeorou. En 2011 espertóuseme a esperanza, non demasiado, porque sabemos como actuaron os estados nas anteriores sesións de solución. Sendo gravemente enfermo, tiña sobre todo a esperanza do meu irmán, pensando que quizá o ían a facer en Euskal Herria. Á fin e ao cabo, eu teño a esperanza no pobo e mentres tanto axúdame centrarme no día a día.

Como son o irmán e a parella ante esta situación?

Estaba furioso. Temos o costume de dicir “si, están ben e con forza”, e é así porque tamén eles céntranse no cotián, pero o cárcere é moi dura.

Como inflúe na túa vida ter un fillo?

Se unha primeira visita era unha fonte de inquietude e nerviosismo, agora estes multiplicáronse. Antes ía nunha furgoneta a Almería e agora co pequeno nun avión, sempre estamos o pequeno e eu. A París o mesmo. Por exemplo, en dúas ocasións sucedeunos ter febre alta na viaxe, e é moi duro estar a 1.000 quilómetros de casa sós e ter a febre de case 40 graos baixo.

O diñeiro tamén é un problema grave.

Antes de ter un fillo gastaba menos, agora cos avións. Gasto uns 450 euros ao mes pola dispersión.

Enfermos graves: que lles pedirías ás institucións.

Que os presos enfermos sexan excarcerados canto antes. Os Estados teñen as chaves das fechaduras das celas, pero a sociedade pode obrigarlles a introducilas nelas. Esta presión, con todo, require moita máis forza.

Na sociedade tamén se pode esquecer o tema dos presos ou se pode difuminar o problema. Ten vostede medo diso?

Si, iso dá moito medo. Os Estados tratan de dar esa aparencia de que aquí xa non pasa nada, para que a sociedade se esqueza de todo e os nosos familiares sigan encerrados durante moito tempo. Pero este pobo sabe cal é a realidade e creo que responderá con responsabilidade.

Tamén hai diferentes puntos de vista entre os que sosteñen aos presos, que foron obxecto de debates nos últimos tempos. Son elas as que che afectan?

Si. Eu quero que os presos volvan a casa canto antes e para iso fai falta forza, por tanto, todo o que fai perder forza aféctame, dáche medo. Se o obxectivo é que todos os presos volvan a casa, tennos que sumar o que nos leve a iso, traballando as diferenzas e as discrepancias como contribución, sen que iso supoña unha perda de forza no camiño.