Foi detida en xaneiro de 2011 e posta en liberdade condicional en xullo de 2012, tras ser detida. Agora atópase á espera da chegada da Audiencia Nacional. Non é fácil comer dous pintxos tranquilos despois dunha entrevista con el. A el tampouco lle resulta fácil seguir falando. Fala do que a tortura lle trouxo a ela. Interpuxo a denuncia de torturas e, como de costume, arquivouse: “Non hai probas suficientes”.

Pasaron catro anos e medio desde que fuches detido e torturado. Como che atopas agora?

Desde entón isto foi algo que foi cambiando dentro de min. Terminei a incomunicación, estiven co avogado e estaba moi canso, pero era un sentimento interior: “Excedín isto, non me mataron, non acabaron comigo”. Tiña un sentimento de triunfo. Nin nun ano e medio de prisión deille unha importancia especial. Aos meus pais, con todo, si lles dixen que me alegraba de que me levasen ao cárcere, porque o cárcere me daba un grao de seguridade, e que desde alí non volverían levarme aos interrogatorios.

Os meses previos á detención tamén foron duros, xa que moitas persoas da zona foron detidas e os furgóns policiais atopábanse nas inmediacións da casa. Xa sabes que a tortura está aí. Moita xente escapouse por medo á tortura. Daquela o cárcere e que iso esíxeche que esteas alí: “Teño que estar aquí e centrareime aquí”. Mesmo despois de saír do cárcere a xente dicíame o ben que estaba e cousas así.

Ao cabo dun ano, con todo, empecei de súpeto a notar na miña cabeza reacciones moi estrañas: enfados moi violentos, necesidade de saír dunha situación inmediata, non poder soportar varias situacións… Empecei co psicólogo e deime conta de que tiña moitas cousas dentro; a estratexia que utilizara para facer fronte a suceder talvez serviume nunha situación, pero logo trouxo algunhas consecuencias.

Detivéronme e disfrazáronnos de ir a Madrid, obrigáronme a viaxar en posturas dolorosas, golpeáronme, humilláronme e dicíanme de todo: pederasta, membro de ETA, non sei a quen matei… e a partir dun momento decidín aceptar esa situación e quedarme mudo e xordo: “Es un boneco, tes o teu corpo e procura que non collan a cabeza”, dicíame. Os días que seguiron foron moi duros e tamén desexei que me matasen, que o meu corpo se convertese para eles nun gran problema.

Logo, cando saía do cárcere e contaba todo o que fixera, tiña unha sensación estraña, pensaba que me refería a min mesmo con lixeireza, coma se non fixéronme todo iso a min, coma se viume nunha película. Sabía que me fixeron a min esas barrabuelas, pero non sentía, non era capaz de sacarmas do interior.

Nunha sesión de psicólogo anterior aos Sanfermines do ano pasado, el pediume que lle puxese contra a parede –pasáronme toda unha noite na comisaría e tiven alucinacións– e contesteille que non era capaz. Entón pediume que me apoiase contra a parede, senteime e de súpeto púxenme a tremer de xeito total e chorei; o psicólogo tivo que sacarme da parede. Despois dunha semana na que tamén me doeron os músculos, tamén tivo o seu lado bo, deime conta do que me fixeron e iso dentro de min. É dicir, tres anos despois de torturarme, sentirme por primeira vez torturado, axudoume a confirmar que me fixeron o que fixera.

Que cambiou iso na túa vida?

Máis do que pensaba. Seguramente non é só iso: a época anterior á detención, a detención, a espera de xuízo durante catro anos… Por dentro non estás ben e tes que aceptalo. Diagnosticáronme depresión. Sei que antes non tería moitas pelexas cos máis próximos. Non se fala deles, pero estas situacións teñen máis consecuencias do que se pensaba.

Falas con persoas que estiveron en situación similar?

Non é fácil, pero falei con xente que confía en min. Tamén cando fomos a Donostia a facer a dinámica do mapa conceptual, e agradecino. Quitar a sensación de culpabilidade que che deixan coa tortura non é fácil. Un dos seus obxectivos é destruírche, para iso tes que denunciar a outras persoas e logo lanzas as túas denuncias contra esas persoas. Eu teño claro que estes nomes non os pronunciei eu, eles puxéronmos na boca, nin sabía a quen se referían.

Pero logo declarou ante o xuíz que non compareceu ante a policía e denunciou as torturas.

Si, pero sempre tes unha sensación así: “Quizá si resistise máis...”. É unha frivolidade pola miña banda crer que cando eu quería morrer nas súas mans, pero daquela esas cousas volver a si mesmas. Sei que tamén houbo acusacións contra min ante o xuíz, pero eu nunca reprobarei a esa xente, sei o que é iso.

Cando les o teu relato calas desde un principio e conforme avanza a tortura pódese imaxinar o que che vén. “Que fale, que fale” díxenme a min mesmo a medida que avanzaba na lectura, coa esperanza de que ese inferno terminase.

Si, pero xa sabes que iso non acaba cando falas, sempre pídenche outra cousa, iso tíñao moi claro. Dous grupos dedicáronse a torturarme, un pouco de “teatro” que podía facer co primeiro, un pouco máis que puiden resistir; co segundo non era posible.

Como o levan os amigos, a familia…?

Eu non podo queixarme porque desde o principio tiven moita amizade e apoio. Cando me dei conta de que estaba mal, decidín que tiña que dicir, “non me vou a esconder, non me vou a avergoñar”. Algunhas das conclusións que me trouxo, por exemplo, o meu pai non vía que estaba mal ou parecía que lle custaba aceptalo, porque me vía ben. Eu tamén me daba conta de que o meu pai sufría porque non entendía por que estaba mal e non podía axudarme. Estas situacións foron as que deron lugar a unha serie de diversións e eu díxenlle: “Ouza, si eu recoñezo que teño problemas, quero que vostede tamén o acepte”.

A policía deixouche en paz durante este tempo?

De momento, si, pero din que a medida que se achega o xuízo prodúcense algunhas “visitas” na rúa. Unha amiga, por exemplo, foi despedida polo torturador polas rúas da capital navarra. Estou bastante tranquilo e o medo non é o mesmo, ao final xa sabes que non vas vivir o mesmo.

E cando escoitas “en España non se tortura”, que pensas.

Isto confirma que a tortura é un instrumento político e que ten fins políticos. Está moi ben atado e sábeno os políticos e os xuíces. Cando lle contei torturas a Grande-Marlaska [Fernando, xuíz], estaba ansioso, choraba, cheiraba mal… el sabía que esa situación non se pode representar, pero mirábame de arriba abaixo, coma se fose Deus, sen dicir nada. Nestas circunstancias, o fiscal empezou a dar paus.

Seria tranquilizador que os teus torturadores sexan castigados?

Iso non vai pasar. Gustaríame que a opinión pública coñecese quen son eses torturadores, quen lles mandaba torturar, que fan eles nun xuízo… Se eles están ou non no cárcere, a min non me vai a cambiar nada.

Como sentes vítima?

Cústame porme aí e verme vítima. As vítimas do Estado organizáronse como lobby e recibiron un grao de poder; eu non quero compararme con elas. Pero lendo a definición de vítima, son unha vítima, e nese sentido gustaríame que se aceptase a tortura social e politicamente. Non quero diñeiro, pero estaría ben que me ofrecesen axuda e tratamento psicolóxico.