No Concello de Azkoitia, recibistes a visita do delegado do Goberno español na CAV, Carlos Urquijo?

No seu día opúxose aos criterios de contratación aprobados polo Concello. Analizámolo xunto coa dirección de Eúscaro da Deputación Foral de Bizkaia e ante a posibilidade de que o Tribunal Superior de Xustiza da Comunidade Autónoma suspendéseo, decidimos dar marcha atrás. Agora, a diferenza do que ocorría antes, estudamos cada un dos expedientes de contratación nos que introducimos o criterio lingüístico. O asunto terminou así.

Traballou en Errezil, Usurbil e Azkoitia. Que conclusións sacou respecto da xestión lingüística?

É unha pregunta difícil... Para min o máis importante é ter en conta o que di o marco xeral. Por unha banda, di que os cidadáns teñen dereito a elixir o idioma nas súas relacións coa administración, e por outro, que a administración ten a obrigación de respectar o dereito dos cidadáns.

A cuestión é como se relaciona todo iso coa normalización do eúscaro. A Lei do Eúscaro di que a administración ten que actuar en ambas as linguas, por tanto, que significa que todos os expedientes débense realizar en ambas as linguas? Eu creo que hai que ir máis aló do bilingüismo mecánico, porque si non, o castelán imponse, sen remedio.

Mencionou a Lei do Eúscaro.

A pesar do avance da súa época, o marco legal é moi pequeno e está obsoleto, non é capaz de adiantar o proceso de normalización do eúscaro nas administracións municipais. Refírome sobre todo á Lei do Eúscaro. Nestes momentos é un dos maiores obstáculos para os concellos que queren funcionar en eúscaro, ou para aqueles que queren avanzar no proceso de normalización do eúscaro.

Cal é a opción?

Por suposto, cambiar a Lei do Eúscaro.

E a Lei Municipal?

O dereito dos cidadáns á elección da lingua e o deber da Administración. Son estes os que deben condicionar a tramitación de todos os expedientes? A consecuencia é que os expedientes se completen só en castelán, ou como máximo en bilingüe. A cuestión é que facemos para dar pasos na normalización do eúscaro, por exemplo, tramitar os expedientes só en eúscaro, ou cando a cidadanía opta por utilizar o castelán, facer as partes deses expedientes (informes internos, oficios...) en eúscaro.

Que quere dicir que, segundo ese marco, os concellos tenden a facer os seus expedientes completos en castelán?

Máis que unha tendencia. Como alguén pode solicitar ou solicitou parte do expediente en castelán, desde o principio farémolo todo en castelán. Non ten por que. O cidadán pode facer a súa petición en castelán, a resposta daráselle en castelán, esixirá que queira unha parte do expediente completo... pero todo o demais pódese manter en eúscaro.

A Lei Municipal pódeo permitir. Non sei por que fai mención especial ás actas, por que non fai unha referencia máis extensa, por que o resto de expedientes non os ten en conta.

Dis que hai que ser valente.

Valentes, pero non despreocupados. En calquera caso, a maioría das veces limitámonos á interpretación literal da lei. A Lei do Eúscaro di que hai que facelo en bilingüe, así que todo farase en bilingüe. Temos que terminar con dúas columnas se queremos conseguir o uso normalizado do eúscaro nos nosos concellos. Cando digo atrevido, quero dicir que temos que analizar as posibilidades que hai, sen esquecer a realidade de cada municipio. Creo que quen traballamos nos concellos deberiamos preguntarnos: Que podo facer eu no meu día a día? Estou seguro de que fariamos cousas novas.

Hai tragamonedas?

Si. Díxeno na conferencia da xornada Udaltop [Lasarte-Oria, 29-30 de abril], os expedientes son a base da actividade dos concellos e temos que analizalos. Tipos, persoas ás que se dirixen, quen as comezan, etc. Unha vez clasificados, deberiamos decidir como actuar con cada un deles.

Fano os concellos?

Cada Concello fai o que pode. Deberíase facer un traballo máis xeral. As Deputacións teñen a responsabilidade de colaborar cos Concellos. Por que non facer asesoramento neste tema? É moi difícil que o faga cada concello.

Vostede di utilizar as físgoas das leis, pero non negará que hai límites.

Si. Mencionei a Lei do Eúscaro. En realidade, poderiamos dicir que a nivel de xestión de expedientes a lei estatal do 92 é máis ampla que iso. Di que á hora de tramitar os expedientes estarase á lexislación autonómica. Que pasa? O primeiro obstáculo é a Lei do Eúscaro.

Algo máis sobre a Lei Municipal?

Seguimos tendo problemas que non se solucionaron. Non se aproveitou a lei para iso. Por exemplo, a sentenza ditada sobre o tema das actas no caso do Concello de Irura é exemplar. O xuíz di claramente que os titulares dos dereitos lingüísticos son os cidadáns, non as administracións. No caso de que unha administración radicada na CAV comunique a un concello que envíe a documentación en castelán, a sentenza sinala que devandita administración non ten dereito a solicitar a tradución do eúscaro. A Administración debe estar capacitada en ambas as linguas. Por tanto, non está lexitimado para solicitar a tradución.

Mete tamén aos notarios nese saco?

Son entidades público-privadas. Teñen que respectar o idioma local e non nos poden obrigar a traducir.

Os xulgados o mesmo?

Por suposto. Neste momento, non se está respectando a oficialidade do eúscaro nos expedientes que nos reclaman aos concellos.

Supoño que sempre sería así, non?

Non, demos un paso atrás. Recordo que cando estiven en Errezil e Usurbil, enviabamos o expediente en eúscaro ao xulgado tal e como estaba, e o xulgado tiña o equipo de tradutores do Goberno Vasco para realizar as traducións se fose necesario. A competencia é, sen dúbida, do Goberno. Neste momento esta obrigación foi imposta aos Concellos. Hai pouco tiven un expediente de case 1.000 páxinas e tivemos que devolvelo todo á hora de envialo ao xulgado. Como podemos garantir entón o uso normalizado do eúscaro nos expedientes municipais?

Cambiou algunha lei?

O Tribunal Superior de Xustiza do País Vasco ha modificado o criterio xeral e impúxonos a obrigación de devolvelos. Baseouse na lexislación vixente, dicindo que temos que facelo en bilingüe. Pero neste caso, hai que destacar a responsabilidade do Goberno Vasco, que é o que ten a responsabilidade de ofrecer recursos nos xulgados.