Fotos de presos por encima da barra vixiando o bar. Accións e carteis dos movementos populares no tablon xunto ao W.C.: Programa do EHZ Festibala, no II Festival Elektrotxaranga. Encontro, mesa redonda contra a Lei Mordaza... Unha parella de adultos do barrio come un prato combinado mentres uns mozos toman café na xanela. O mudable informativo de ETB-2, o disco de Benito Lertxundi ambienta o xoves ao mediodía no bar Herria de Donostia. Trátase dun dos 107 establecementos hostaleiros que a Audiencia Nacional ha ordenado o seu comiso en España.

Asociación Abardena de Tudela, Aitzaga de Usurbil, Aitzgorri de Vitoria-Gasteiz, Urretxuko Erani, Intxaurre de Durango, Amaiur de Markina-Xemein, Lazkaoko Ansoategi, Otsati de Artziniega, Aretxabaleta de Larrabetzu, Aritzmendi de Alonsotegi, Feira de Tafalla... Os xuíces españois han creado unha lista negra de bares e sociedades que ven obrigados a pechar en Hego Euskal Herria.

“Vemos que, despois de 14 anos de xuízo, o Estado español non quere perder en absoluto esta loita legal. Todo é ETA por manter a tese fixeron moitas barbaridades e agora non van dar marcha atrás. Nós pagaremos, os seguintes pagarán, e así seguiremos ata que cambie o Goberno de España ou logremos cambiar a posición do Estado”.

Son palabras de Joseba Álvarez, imputado no sumario 35/02, que participou nun xuízo que durou 14 anos. Nunha sentenza de 785 páxinas, ademais de ordenar o comiso das herriko tabernas e asociacións, rebaixóuselles a pena de tres anos de cárcere que se lles pedía de antemán pola prolongación do xuízo durante máis dunha década e condenaron a un ano e 10 meses a Joseba Permach, Rufi Etxeberria, Karmelo Landa e Juan Kruz Aldasoro da esquerda abertzale. Floren Aoiz, Antton Morcillo e Jon Gorrotxategi foron condenados a un ano e medio de cárcere por un delito de homicidio imprudente. Por último, outras doce persoas foron condenadas a un ano e tres meses de cárcere pola parte das herriko tabernas. Ninguén terá que ir ao cárcere.

“Ir ao cárcere por cuarta vez aos 57 anos e perder un posto de traballo non é unha broma, por tanto, salvarlle é unha gran noticia. Con todo, a sentenza é politicamente mala, porque manteñen a acusación e seguen coa mesma tese”. Álvarez cre que a decisión equivocada dela.Udazkenean corresponderalles aos membros de Askapena, á dirección política de Batasuna detida na operación de Segura, e logo aos avogados dos presos, aos membros de Herrira... Máis de 100 persoas atópanse á espera de xuízo na Audiencia Nacional.

Varias Herriko Tabernas e asociacións permaneceron pechas durante os 14 anos que durou o xuízo. Por tanto, a orde afectará a uns 90 traballadores da empresa adxudicataria. En total, son ao redor de 150 as persoas que se van a perder o seu posto de traballo polo peche destes locais.

Defensa de Herriko Tabernas

Txerra Bolinaga, do movemento Eleak, vestido cunha camiseta laranxa, tomou a palabra. Tras coñecer a sentenza, anunciaron en Zarautz que os representantes de todos os bares da localidade serán defendidos en defensa dos de Herria. “This is neither Spain nor France, you are in the Basque Country” na xanela para turistas, Libre zuria pertsiana laranxa.

"Do mesmo xeito que defendemos aos procesados, imos defender aos de Herría. Seguiremos sumando compromisos ante os ataques e defendendo os dereitos civís e políticos de todos. Este pobo deixouno claro: non hai goberno, policía, xuíz ou traballo que nos free dunha vez por todas”.

Desde o inicio da dinámica das murallas, nos últimos meses está a traballarse na consolidación dun movemento desobediente. Desde Eleak aseguran que axudar coa resposta no caso das Herriko Tabernas é un gran reto. “Isto ten unhas características diferentes ás que se deron até agora. Son 107 Herriko Tabernas e asociacións, un número moi grande, e iso non é un reto fácil”, afirma Bolinaga.

Estas asociacións, ademais de pertencer á esquerda abertzale, tamén o son as persoas condenadas, polo que constituíron un grupo motor mixto. “A esquerda abertzale ten moito que dicir nesta cuestión, é directamente implicada, e estamos satisfeitos coas reunións mixtas, no marco da dinámica Libre, porque todos estamos de acordo en que debemos responder en clave desobediente”.

En cada un dos pobos onde están as Herriko Tabernas e as asociacións vanse formando grupos. Os avogados dos acusados, ademais, indicaron que mediante recurso se pelexarán de pobo en pobo.

Operación complexa

Cando se irán a pechar os locais? En xullo? En agosto? En setembro? No outono? Álvarez mostrouse convencido de que a data límite é o 30 de xullo, xa que os xuíces se toman unhas vacacións e o xuíz substituto que entrará en agosto non tocará a pataca quente. No caso de que así sexa, coa campaña “Os do pobo libres e abertos”, pretenden traballar por esta causa durante todo o verán, servíndose para buscar apoio nas festas.

No entanto, hai que lembrar que a sentenza do sumario 2002/35 foi ditada pola Audiencia Nacional española o 30 de xullo de 2014, o último día antes das vacacións.

Antes ou despois do mes de agosto, o peche non será sinxelo e pódese prever que poida ser longo. O peche é legalmente complexo, xa que os propietarios son diferentes pobo a pobo, polo que cada un dos espazos necesita o seu propio procedemento legal. Ademais, a pesar da organización dunha xigantesca operación policial, o peche fortuíto de todos xuntos parece imposible.

Coa noticia dos primeiros peches, espérase un terremoto político, e en toda Euskal Herria, cunha fórmula consensuada en cada pobo, centos de cidadáns mobilizaranse para dificultar o peche dos seus barrios ou zonas. Neste caso, a Policía Municipal deberá desaloxar os locais municipais e, posteriormente, precintalos. Nesta ocasión non é necesario realizar inventarios. Unha vez precintado, é posible que rompa o selo e óptese por entrar de novo nalgúns sitios, alargando de forma notable a operación policial, aínda que se sabe que iso leva unha sanción máis severa para quen se atopan dentro. Unha vez cumpridas as ordes, a intención é poxar os locais e o diñeiro recadado será para o Estado español. Tal e como indica unha mensaxe irónica lido nas redes sociais, finalmente será o Estado o que se financie a través das Herriko Tabernas.

“Nalgúns pobos está a prepararse con gran entusiasmo a fase de resistencia”. Segundo Álvarez, hai que pensar nun formato de resistencia múltiple, para que participe o maior número de xente posible. Desde a desobediencia exposta no exterior do local, até as técnicas de resistencia que se adoitan empregar nos gaztetxes e outros desaloxos, están a prepararse diversos exercicios de resistencia. “Temos que acertar na diversidade da desobediencia”. Bolinaga insistiu na palabra “flexibilidade”, deixando claro que en cada caso daráselle unha resposta diferente.

O Estado español nunha grave crise

Jokin Uranga chegou ao bar Orkatz de Azpeitia a través da escola de bertsos. Comezaron a organizar actuacións de bertsolarismo e posteriormente terminaron traballando noutras dinámicas culturais. Trátase dun dos equipos que máis se dedican á defensa do espazo.

Mostrou a súa satisfacción porque moita xente lles manifestou que o que está a suceder é inxusto, “e non só a xente da esquerda abertzale”, e di que están a recibir un gran apoio. Uranga cre que se trata dun ataque máis contra a esquerda independentista, na liña iniciada por Baltasar Garzón. “Quérennos sacar da dinámica da rúa”.

Koldobike Muniain, natural de Zarautz, tomou a palabra en nome das Herriko Tabernas no acto de denuncia da sentenza. “O roubo de Herriko converterase no símbolo da impotencia dun Estado que rouba locais e espazos á base da esquerda abertzale e que perdeu a batalla política”.

Muniain cre que o Tribunal Supremo repetirá o roubo de locais e bens que os fascistas cometeron en 1936 en Hego Euskal Herria a republicanos e abertzales. Neste sentido, apuntaron que en Europa non se cometeu nas últimas décadas un roubo de bens a un movemento político.

“O Estado está en crise, queren mantelo dunha maneira ou outra, e o único que saben facer é aumentar a represión”. Para Álvarez, a activación social que se está producindo a nivel estatal é "bastante evidente". Millóns de persoas en paro, o proceso de independencia de Cataluña, os novos fenómenos como Podemos, a reforma “precipitada” da monarquía, os casos de corrupción... “O PP sabe que esta fase está a piques de terminar”.

A xuízo de Álvarez, o clima político que se creou en Euskal Herria debilita máis ao Estado, o que responde a máis macroxuízos, á Lei Mordaza, ao novo Código Penal, a que o tema dos presos non se mova... Velles moi preocupados e queren deixar a cousa o máis atada posible, ao seu xuízo.

A pesar de que os avogados lles dixeron que non irán pechar antes do verán, non se fían del. “Nós mirámonos a nós mesmos, estamos a facer as cousas que temos que facer aos poucos, porque fixemos un equipo forte. Por unha banda, como dificultar o peche na clave desobediente; e por outro, como debe ser o novo Corzo de face ao futuro”.

Joseba Álvarez reivindica que cando se ataca a un determinado grupo de cidadáns atácase a toda a sociedade, e non cre que sexa a esquerda abertzale a única que ten que responder.

“Pecháronnos os medios de comunicación, habemos ilegalizado os partidos, prohibimos os movementos... e sempre creamos novos. Aquí temos que facer o mesmo, e si aproveitamos a ocasión para dar unha volta ao concepto das Herriko Tabernas, xenial”. Álvarez considera que a resistencia a protexer estes locais é conxuntural e máis importante o seguinte paso: “Que espazos necesitamos para dotar de espazos máis abertos á organización e aos movementos socio-políticos?”.

Estes bares naceron na década de 1980. "Era outra situación, outra fase, o enfrontamento co conflito de Euskal Herria era outro, e a esquerda abertzale actuaba doutra maneira. Iso cambiou e tamén temos que cambiar estas cousas”. A discusión está sobre a mesa.

Di que nos centros sociais autogestionados, por exemplo, hai experiencias enriquecedoras. Para que estes espazos de militancia e coordinación, no canto de crear espazos ao redor dun partido, baseándonos noutros valores, adquiran un carácter máis amplo. "que espazos necesita a esquerda, que se expón dunha maneira ampla?", preguntouse Álvarez.

“A xente está a pensar, vannos a dar un gran golpe e economicamente seguro que andaremos mal, pero como en anteriores ocasións, estou seguro de que sairemos reforzados”, di Uranga.

A intención é reforzar a desobediencia

Txerra Bolinaga recoñeceu que o movemento desobediente aínda non é capaz de mover as posicións do Estado, pero non ve máis remedio que profundar no mesmo camiño. Di que cada vez hai máis xente disposta a traballar no movemento e que senten que a adhesión é cada vez maior. Así as cousas, moitos dos grupos que se constituirán en defensa das Herriko Tabernas e Asociacións ven posibilidades de sumarse posteriormente aos grupos nos que se traballan os dereitos civís e políticos. “Isto está a crecer porque esta loita motiva á xente e temos grandes retos por diante”.

Álvarez mostrouse convencido da importancia do concepto de disidencia política como un dos eixos fundamentais. Troika, desafiuzamentos, modelo social antidemocrático, comportamento migratorio, despedimentos baratos... O neoliberalismo compórtase de forma máis visible que nunca, di a cidadanía. “É aí onde se pode estruturar unha alternativa forte desde a esquerda e na que debemos situar o ataque contra os de Herriko”.

“É un ataque aos símbolos dunha parte desa disidencia política de Euskal Herria, pero no fondo queren golpear un dos motores de todo isto, a sensación de transformación”.

O Estado español ha aprobado en xullo a Lei mordaza e o novo Código Penal que establece a Lei do Aborto. “Temos claro que non nos podemos asustar, si non o fixemos nós”. Bolinaga considera que hai que facer desobediencias multitudinarias para loitar. “É como cos asubíos ao himno español nos campos de fútbol; si un só asubía, é o seu; si fano 100.000 non poden facer nada. Aquí igual”.

Aos poucos, os membros de Eleak senten que a bóla de neve aumenta. “Imos todos xuntos, estamos a traballar moi contentos cos de Askapena, agora vexo a sortu nas mesmas claves, empezaron outras iniciativas... Temos claro o camiño, e a verdade é que estamos convencidos de que non temos outro camiño: temos que aumentar esta bóla de neve da desobediencia se chegamos a condicionar o estado”.