A crónica do cárcere de Markel Ormazabal arrinca cunha feroz reflexión de Mitxel Sarasketa: “A mente do preso sempre volve ao cárcere (…) ás veces boto de menos o cárcere” 9.orrialdean. Os que nunca fomos presos –e uso a palabra presa en maiúsculas, por desgraza, porque é a expresión da memoria dun colectivo–, a de Sarasketa é unha reflexión que non podemos entender nin de lonxe.

O título, baseado nunha canción do grupo Lisabö, pon en marcha unha das problemáticas máis importantes que se irán perfilando no libro: Hemen naiz, ez gelditu baina. Neste mundo chamado cárcere, que o ex escritor prisioneiro chama o ángulo cego da sociedade, arrincouse da linguaxe, do nome e do ser para que o ser humano non se deteña. Noutras palabras, unha vez realizado o exercicio imprescindible da persoa á que hai que facer de ser para a supervivencia no interior do cárcere, o ex preso enfróntase á dificultade de iniciar un proceso inverso: “E aínda me vive esa cartografía. Condenado perpetuamente no corazón?” (páxina 11).

As pezas curtas cheiran a vivencias e experiencias persoais “Tapei a boca e agora son latexados” (páxina 12), pero predomina o discurso construído na memoria dun colectivo; a través das mazmorras, pasadizos, paredes, xanelas e referencias espaciais de todo tipo, convértenos en testemuñas dun proceso de anulación total dun suxeito encarcerado, “quitando o t e o n”, e un ser para o outro.

Aquí estou, aínda que a vea para non quedar pareza un collage, detectei tres grandes apartados que se poden formular en tres preguntas: 1) Como facer e pasar de novo a suxeito unha vez extraído do nome? 2) Como facer as linguas cando xa non nos serve para explicar o mundo? 3) Como facer para pasar do suxeito encarcerado ao suxeito penal?

Preguntas abertas pero sen resposta. As referencias musicais que se recollan poden axudarnos no momento de engadir melodía a cada latexado. Non se pode entender, senón compartir.