Cantas persoas desta habitación viron cos seus propios ollos a explosión dunha bomba atómica?”, preguntou o ministro de Exteriores das Illas Marshall, Tony DeBrum. El sería o único.

O primeiro día de marzo de 1954, DeBrum pescaba xunto ao seu avó ao nove anos de idade cerca do atolón Likiep. Un súbito resplandor iluminou a alba mentres o avó recollía a rede da auga. Despois, sacudiunos un forte corrente de aire. “Todo se puxo vermello –dixo DeBrum aos congresistas de Nova York-, o mar, os peixes, o ceo e a rede do avó. Iso que estabamos a 200 millas da zona cero! É un recordo inesquecible”.

Os seus avós e netos viran a explosión da bomba atómica Bravo fronte aos seus extremos. Entre 1946 e 1958, nas Illas Marshall, ao aire libre, Estados Unidos explotou 67 máis. Bikini e Eneweta exiliaron aos habitantes dos atolones para realizar probas nucleares nas súas terras, e miles de cidadáns das illas veciñas sufriron os danos deste test, que levaron a cabo sen ningún tipo de protección.

A terrible explosión Bravo, que os DeBrumd viran a 200 millas –15 quilotóns, 750 veces o Hiroshiman–, caeu a 90 millas dos 23 pescadores xaponeses do vapor Fukuryu Maru, tal e como se contou na crónica “O Dragón da Felicidade foi asasinado coa bomba de Bikini” en Argia hai dez anos.

Tras o desembarco dos mariñeiros de Fukuryu Maru con calcinados e peixe contaminado, os xaponeses coñeceron as probas atómicas e as súas consecuencias que Estados Unidos estaba a levar a cabo no Pacífico. Máis de 400.000 xaponeses participaron nas protestas que levaron a cabo nas rúas de Bilbao. 30 millóns de nipóns asinaron a petición de prohibición de explotar bombas atómicas. En 1963 aprobouse a prohibición de que os países que posúan este tipo de armas realicen probas atómicas ao descuberto.

Hoxe, as Illas Marshall teñen dúas causas abertas, unha nos tribunais de Estados Unidos e outra no Tribunal Internacional, contra Estados Unidos, Gran Bretaña, Francia, Rusia e China, porque non fixeron ningún avance, unha das partes do Tratado de Non proliferación de Armas Atómicas (NPT polas súas siglas en inglés).

Un xuíz federal ha rexeitado de forma inmediata a petición dun tribunal de Estados Unidos de anular as súas accións. A dos Tribunais Internacionais segue adiante. Entre marzo de 2013 e decembro de 2014 celebráronse tres congresos internacionais en Oslo, Cidade de México e Viena sobre os efectos humanitarios das armas nucleares e os pasos para conseguir a súa prohibición.

Pero as potencias atómicas tamén recibiron a estes movementos dunha maneira moi fría e indigna. Hai que entenderlles: están inmersos en investimentos moi grandes para modernizar os seus arsenais atómicos, asegurando que nos próximos anos o risco da guerra atómica non diminuirá, pero aumentará moito.

O paraíso podreceu polo átomo

BOB Álvarez analizou estas contas na revista Bulletin of the Atomic Scientists: “The Marshall Islands and the NPT”. O científico e profesor Álvarez traballou para a administración de Estados Unidos, liderou nos anos 90 os comités e equipos para o control de armas atómicas, entre eles un enviado a Corea do Norte, e cando escribe sobre os átomos sabe de que se trata.

“As minas terrestres –di Álvarez– están prohibidas por un tratado internacional que causan demasiados danos, por ser indiscriminadas e vulnerar a lei humanitaria de guerra. Sen dúbida, as bombas atómicas son moito máis graves e indiscriminadas nas feridas que producen. O ministro marshall, DeBrum, demostra cun exemplo duro que o propio desenvolvemento das armas atómicas tamén vulnera as bases humanitarias e que por iso deben ser prohibidas”.

As Illas Marshall foron arrebatadas por Estados Unidos en 1944, con terras aos señores do lugar por dez dólares (sic!). comprado. Os militares ianquis iniciaron as explosións nucleares en 1946 e non as interromperon até 1958, deixando varias illas destruídas e todas as veciñas contaminadas. En 1968 realizouse un experimento de guerra biolóxica no atolón Enewetak, onde se estendeu a perigosa bacteria Staphylococcus aureus.

Nestas pequenas illas do Pacífico, que se atopan na imaxinación dos occidentais, paralelas ao paraíso, os Estados Unidos fabricaron unha serie de explosións, chamada Castle. Na primavera de 1954. A marca da serie Castle é que de marzo a maio liberaron 48 kilotos de enerxía en explosións, entre elas o famoso Bravo, que foi designado pola US Radiochemical Society como “o peor desastre radiolóxico sufrido por EE.

Dez minutos despois da explosión, o fungo de Bravo tiña 62 millas de diámetro. O seu contaxio chegara a moito máis lonxe. “Bravo estendeu Iodo en radioactivos 30 veces máis do que Fukushima e Chernobyl tiraran entre ambos”.

As explosións afectaron especialmente a varios dos 24 atolones que conforman a República das Illas Marshall, informaron fontes oficiais. En concreto, as xentes dos atolones Rongelap, Alinginea, Rongerik e Utiri, situados a unhas 200 millas da zona onde Bravo foi sepulto, recibiron nos seus corpos tanta radioactividade como os que sufriron a explosión de Hiroshima.

O aumento da radioactividade sentiu en territorio estadounidense despois das explosións nucleares da sección de Castle. En 1954 as autoridades descubriron, por exemplo, que no leite das vacas do continente apreciábase tanta radioactividade como a que se describiu anteriormente coas explosións no deserto de Nevada. Se iso era así en Estados Unidos, que non ía ser nas Illas Marshall...

Moito despois de que Alonso de Salazar, fundado nas Encartaciones de Bizkaia, atopáseo en 1526, as Illas Marshall son un estado independente unido a Estados Unidos desde 1986. Ten no remolque de Kwajelein o complexo militar Ronald Reagan Ballistic Missile Defense Test Site.

A pesar do esquecemento dos mundos, as probas nucleares para os marshall non son só recordos do pasado. Seguen pagando unha factura inmensa, baleirando o remolque Rongelap, contaminando o medio ambiente das demais illas, con enfermidades graves provocadas pola radioactividade nos seus corpos.

Estados Unidos non elaborou ningunha estratexia para eliminar a contaminación destes remolques, xa que se cre que sería cara. Pola contra, na illa de Ebye, unha das zonas máis poboadas e sucias do mundo, concéntranse miles de persoas que foron evacuadas de terras con demasiada radioactividade.