Unistes mulleres xitanas feministas e creastes unha asociación a nivel nacional.

Hai dous anos creamos a asociación. As e os creadores vimos doutros movementos sociais e estivemos previamente nas loitas polas mulleres e pola diversidade. Empezamos a xuntarnos en Madrid e démonos conta de que era hora de construír algo diferente. Na comunidade xitana existen carencias nalgúns ámbitos, como a liberdade sexual ou a violencia de xénero. Parece que as mulleres xitanas non existimos e empezamos a traballar para facernos ver. Hoxe en día, os únicos recursos son as mulleres que traballan como voluntarias. Aos poucos imos abrindo no Estado español, de momento temos representantes nos seguintes lugares: Madrid, Murcia, Castelló, Valencia, Ponferrada, Lugo, Selecta e recentemente dúas de Euskal Herria, tamén de Bilbao.

Nunha entrevista na revista Pikara Magazine, dicides que queredes acabar co estereotipo de xitanos e xitanas homoxéneo.

O problema non é que a comunidade xitana sexa homoxénea, senón que o resto da sociedade véxao así. Topámonos continuamente con este tipo de prexuízos. Podes ser unha persoa vestida, coa ferramenta necesaria para competir con calquera outra persoa, pero sendo xitana a miúdo a túa orixe ou etnia pesan máis. Algo parecido ocorre coas mulleres e os homes; ser muller péchache as portas, pois imaxínache si es muller e xitana.

Cre que os medios de comunicación teñen algún tipo de culpa?

As mulleres xitanas temos que visibilizarnos e visibilizar a diversidade. Nos últimos tempos, na televisión [nas cadeas españolas] realizáronse diversos programas sobre a nosa comunidade: Palabra de xitano, A miña gran voda xitana... e a difusión desa imaxe non axuda. O mesmo ocorre noutros medios de comunicación: os xitanos, case sempre, infórmanse no apartado de folclore ou sucesos. Trátase dunha oferta moi reducida para a comunidade que xa ten 600 anos no Estado español.

Os medios de comunicación apuntan, polo menos, a que o machismo é máis evidente na comunidade xitana.

Á hora de construír os esquemas, a comunidade xitana segue os mesmos patróns que a maioría da sociedade. As maiores carencias son as mesmas que o resto da sociedade.

Pero non é a mesma realidade.

Cando falamos de cultura xitana ou de identidade non sabemos ben de que estamos a falar, a xente non é capaz de definilo. Debido aos mecanismos que historicamente nos impuxo a maioría da sociedade, foi difícil saír deste pequeno recuncho onde nos meteron. Os xitanos non nos enviaron ás escolas dos demais, tiñamos as nosas propias escolas. Isto causounos danos colaterais que farán falta máis dunha xeración para dar a volta ao problema. Ademais, o Goberno de España apenas realiza esforzos para mellorar a nosa situación. A xente cre que os xitanos que viven nas chabolas están nesta situación porque non teñen diñeiro. É unha mágoa. Durante 600 anos tivemos este tipo de discursos simplistas en España.

Temos, pois, prexuízos.

Evidentemente, o machismo está máis explotado, como noutras comunidades pequenas. Pero non só ocorre cos xitanos. En calquera libro de sociología pódese observar como as comunidades pequenas utilizan mecanismos de defensa para non acabar co seu pobo, o que a miúdo xera murallas. É máis fácil dicir que os xitanos son máis machistas. É máis fácil, porque somos un pobo pequeno, pagamos todos os males deste Estado. A comunidade xitana é machista? En xeral si, pero tamén o resto da sociedade.

E que facer ante iso?

Non é nada fácil. Para empezar, fáltannos referentes na comunidade xitana. Necesitamos un grupo que lidere un movemento social real e participativo, e non o temos. Iso é o que queremos conseguir: ser un verdadeiro movemento social. Queremos chegar ás comunidades autónomas e chegar ás mulleres que son capaces de sacar adiante este movemento. Iso require tempo e o proceso é lento.

Entre as vosas tradicións hai unha especialmente polémica: a proba do pano.

É certo que aínda hoxe en día se practica. A nosa posición é clara: defendemos o dereito a decidir. Si a muller xitana sente mellor e faise a proba, a condición de que a súa decisión e a súa estean soas, fágao. Con todo, nas mulleres que casan aos 12-13 anos, por exemplo, parécenos unha barbaridade. Primeiro porque é menor de idade e en segundo lugar porque habería que ver si esta práctica é realmente un aceno de identidade e aceno de identidade do país xitano. Si así fóra, en España non habería homes xitanos, só as mulleres manteriamos a súa identidade.

Puxestes a palabra pluralidade a nome da asociación. Cal é a situación en canto á diversidade e liberdade sexual?

Hai xitanos homosexuais, por suposto, pero é verdade que son menos os que se atreven a mostrar que os que están. Tamén hai unha plataforma que traballa este tema, pero sobre todo céntrase nas parellas masculinas. A verdade é que a situación é bastante lamentable. Durante moitos anos trataron de ocultar a realidade e a xente sufriu moitísimo, pensa no que ten que ser ser ser ser pisar dentro dun país oprimido. Unha das nosas funcións é visibilizar a diversidade sexual. Deitarche cunha moza ou un mozo non prexudica a túa identidade xitana. Pero entender isto costa entendelo na comunidade, porque vimos dunha sociedade moi tradicional.

Ten algunha diferencia respecto ao resto dos movementos feministas?

A nós estanos custando máis, sobre todo porque non estamos integrados nos discursos feministas. En todo momento fálase de mulleres árabes ou africanas, pero a nivel mundial apenas se fala de problemas de mulleres xitanas.

Aínda así estades en contacto.

Estamos en contacto e ademais a relación é boa. Cando colaboramos con outras asociacións, son conscientes da nosa situación e axudámonos mutuamente. Con todo, normalmente esta relación prodúcese a posteriori e non a priori.