Pano de tomate
Na horta non temos amigos que xeren tantas preocupacións como tomates (Lycopersicon esculentum). Traído de América, estendeuse por terras cálidas e secas de Europa e foise estendendo aos poucos coa migración dos seus habitantes. Alcanzounos. Os vascos recibían con sorna vermella unha pinga de sal dos que viñan de fóra, e raqueteaban, comían cos dentes a froita mansa e acuosa. Ben feito, se domesticó con facilidade nas salsas, pero poucos comían crus. Na nosa casa, a avoa facía unha chea no xardín e vendíao con xudías verdes, pementos e leitugas, pero o avó, unha vez vello, aprendeu a comer crudamente. Tamén nós, de nenos, comiamos a base de azucre en cru... A sobremesa de vinagre de aceite é o que máis tarde aprendín.
Custounos moito aprender a comer tomate, pero agora somos rabiosos. Atoparás moi poucos amigos que non comen cru co tomate. E o que é peor, querémolo todo o ano. Pero a Euskal Herria húmida non é un lugar de tomate. O ano do tomate é o seguinte ao milagre. O tomate só pide calor seca. E ese é o milagre! O tomate das terras baixas é practicamente igual ao pico de Otxandio.
Agora é o momento de cambiar o tomate na terra húmida. Aquí hai algúns consellos para quen queira ter tomate. Escolle a variante ou clase que leva moitos anos nela: Narbarte, Igeldo, Aretxabaleta, Tudela, Zarautz, Erandio, Murchante... Elixe o lugar máis caloroso, si podes contra unha parede que mira cara ao sur. Hai que deixar unha gran distancia dunhas plantas a outras, o sol debe quentar e secar toda a planta, así como a terra. Que o aire se mova facilmente para que leve a humidade. Ao modificarse, constrúese un pico de terra e modifícase no extremo superior. No buraco pór as follas ou zarbas de Asun (Urtica dioica), cubrilas cun pouco de terra e cambialas sobre elas. Penetra profundamente, tende a dar raíces polo talo, o que non fai máis que axudar. Intercalar con tajetes (Tagetes patula), pelos (Calendula officinalis) e albahacas (Ocimum basilicum). Para a rega de pegado, utilizar auga que estivo presente durante uns días. Non magoar a planta, triturar, pero non quitar as follas, polas feridas entran as enfermidades. Se chegan os días negros e existe risco de aparición de xordeiras e enfermidades como o tratamento con caldo bordelés, xofre, auga de azeribuztán e leite mesturados. E pór un plástico ou unha tea que faga de pau a pau un pau que lle puxemos no saco para eliminar a maligna humidade do rocío. Altura cuberta, laterais libres.
Ten follas pequenas e peludas na parte inferior e alarga a cabeza entre 20 e 40 cm. Coñécese como Viagra búlgara, Sideritis scárdica. É unha planta azulada, xa que os seus cabelos lle dan unha cor azulada. Habita nos puntos rochosos das altas montañas e todo o que viviu... [+]
Euskal Herrian bertakotzat dugun baratzegintza eredua produktu historiko modernoa da guztiz. Oraintxe landatuak izango dituzten Ezpeletako, Ibarrako eta Gernikako piperrak; Tolosako babarrunak; Arabako patata; edo Duzunaritzeko arto gorria; guztiak dira 1492tik Amerikako... [+]
Datorren uztailean izango al dugu lanik? Izango al dugu labore uzta biltzeko lanik? Gure aldean, etorkizuna planifikatzeko eta antolatzeko gaitasun handia dute landareek; ia landare guztiek. Bere zikloa biziko den tokian gertatuko diren gorabeheretara egokitua izango da... [+]
Omiasainando todos os froitos metidos”, di a expresión. Mandio é un puñado de mazás, cabaza e kiwi (Malus domestica, Cucurbita maxima e Actinidia chinensis). Outros moitos máis serán millo (Zea mays); ou fabas (Phaseolus vulgaris); pataca (Solanum tuberosum), cebola... [+]
Tes unha horta? De neno, as dúas hortas que coñecín en casa tiñan un muro. Un na volta e o outro nun lado. Unha boa utilización dos muros fará que a horta teña un gran beneficio. Creará un refuxio: colocarase no lugar axeitado para facer sombra, ou para protexerse de... [+]
Aproveito o eco que me dá esta tarde para comentarllo ao lector: fóronse os días máis longos do ano e a noite alargouse e a luz do día comezou a acurtarse. Isto terá consecuencias terribles nas plantas e evitemos en nós.Este verán que acabamos de
comezar e que vai ir... [+]
Facer un buraco co plantador e meter a planta. Xa están plantadas as guindillas da dor (Capsicum annuum), que quentará para o verán deste ano. Só de pensalo, os meus dentes puxéronseme suorentos.
No noso pobo o río Oria convértese nunha rise, e nas persoas das ribeiras... [+]
Desde o vermello, Rubus fruticosus e Rubus ulmifolius. No talo vermello os novos brotes e follas son vermellos, aínda que pronto se veran verdes. No outono, mesmo cando o frío lle queime a pel, as follas volveranse vermellas. Vermello na manteiga e vermello no lixo vello... [+]
A maioría das colleitas realizáronse. O final do ciclo das plantas é o xerme que dá inicio ao ciclo doutra nova planta. Cando repomos a colleita adoitamos recoller froitos ou sementes e comeremos das dúas para quentar o inverno. A planta destinou enormes forzas á... [+]
O allo, Allium sativum, nunca falta na nosa cociña. Cabezales secas colgando todo o ano e novo durante o primeiros seis meses. As cabezas de allo e os grans están a desviarse de casa á horta, a época de seméntalas. Tamén despois, fóra da época de sementa, o allo deberá... [+]
A tempada do allo xa está aquí. Tempada de sementa de allo. O da súa colleita será máis tarde, e el ten que empezar a traballar na cabeza. Na cabeza, o do allo. Pero non todos buscamos a cabeza do allo. Cada vez vese máis a miúdo nas hortas o allo sementado para verdes... [+]
Contesto cun punto, non de temor, senón de respecto e vergoña, cada vez máis a miúdo, a quen me pregunta case calquera cousa nas plantas. E ese punto é cada vez máis grande.
Pola noite, alguén me preguntou cando se debe sementar o tomate (Solanum lycopersicum). Eu estaba... [+]