Antton Troitiño cumpriu 24 anos en prisión e foi posto en liberdade o 13 de abril de 2011 pola Sala Terceira do Penal da Audiencia Nacional. O xurado está composto por Alfonso Guevara, Guillermo Ruiz Polanco e María dos Anxos Barreiro.

Do mesmo xeito que moitos dos históricos membros de eta liberados, desde distintos ámbitos de España fixéronse duras críticas á decisión da Audiencia Nacional, sobre todo desde as asociacións de vítimas e o pp. O seu caso volve pór de manifesto que o Goberno español está a facer todo o posible para crear acusacións e volver encarcerar a varios presos.

A tormenta mediática que se orixinou en abril de 2011 en España foi decisiva para que os mesmos xuíces que decretaran a súa liberdade solicitasen o seu reingreso en prisión unha semana despois. Pero Troitiño xa se marchou. Foi detido en xuño de 2012 en Londres e encarcerado no centro penal da capital británica. Con todo, en outubro de 2013, o Tribunal de Estrasburgo xa ditou unha sentenza sobre a doutrina Parot, pola que a xustiza británica decretou a súa posta en liberdade condicional.

Con todo, as autoridades españolas non se renderon e acusóuselle de volver ingresar en ETA debido á documentación falsa que se lle incautou no momento da detención. Por iso, e por orde da Audiencia Nacional, o 13 de febreiro de 2014 foi detido de novo pola policía británica. Un día despois foi posto en liberdade condicional.

A deste pasado día 14 foi a terceira vez que España presentou unha demanda de extradición contra el. Tras o 'si', agora os seus avogados interporán un recurso e haberá que ver en que queda o recurso.

Da posta en liberdade en España

Cando Troitiño quedou en liberdade en abril de 2011, púxose en marcha o Brunete mediático español, esta vez contra a Sala Terceira do Penal da Audiencia Nacional. O responsable de Xustiza e Interior do pp, Federico Trillo, dicía o seguinte: “É unha vergoña que o Tribunal Constitucional que debe garantir os dereitos dos españois actúe en garantía dos dereitos dos etarras”.

O entón presidente do pp da CAV, Antonio Basagoiti, foi máis concreto: A excarceración de Troitiño é “absolutamente vergoñosa” e o Goberno “debería atopar o camiño que sexa” para que o etarra volva ao cárcere.

O fondo da súa posta en liberdade atopábase na interpretación das normas sobre o cumprimento da pena de prisión provisional. En 2008, o Tribunal Constitucional adoptou unha decisión importante sobre a prisión provisional, que afecta sempre aos casos nos que hai máis dunha pena. O Tribunal ditou que a pena de prisión provisional da segunda ou terceira, cuarta, etc., deduciríase da pena total de prisión. E por cada día de condena cumprida provisionalmente o Código Penal daría outro para compensar os beneficios que o preso non recibiu en situación de prisión preventiva.

Nesa sentenza fundamentouse a Sala Terceira do Penal da Audiencia Nacional para deixar en liberdade a Troitiño en abril de 2011. En realidade, o preso vasco cumpriu 32 anos de cárcere oficial, xa que, aínda que é algo excepcional, a súa prisión provisional foi de 8 anos. Esta decisión tomouse o 13 de abril, pero ao mesmo tempo o Tribunal Supremo estaba a decidir sobre o mesmo asunto e na sentenza do 28 de marzo, o Supremo dixo todo o contrario: a prisión provisional debía ser suspendida de cada pena conforme se cumprisen.

O Goberno do PP tamén tiña en mente a sentenza do Tribunal Constitucional de 2008 e en 2010 reformou o artigo 58.1 do Código Penal, indicando que a prisión provisional eliminaríase de cada pena e non do total. Cal era o problema? A modificación da lei, que non pode ser retroactiva, só afectaría as penas impostas a partir de 2010. A sentenza do Tribunal Constitucional afectaría a moitos presos vascos e había que atopar a maneira de que isto non se producise. É dicir, que había que facer enxeñaría xurídica.

Por que os xuíces se retiraron?

Os xuíces da Sala Terceira da Audiencia Nacional han considerado que a súa primeira sentenza foi un erro, xa que a sentenza do Tribunal Supremo de 28 de marzo de 2010 deuse a coñecer o 18 de abril e o seu fallo foi do 13 de abril.

O ministro de José Luís Rodríguez Zapatero, Juan Fernando López Aguilar, tamén o dixo no seu momento: si non hai probas, crearémolas. O actual ministro do Interior, Jorge Fernández Díaz, falou doutras maneiras en relación coa Doutrina Parot: si é necesario, farase enxeñaría xurídica.

Posteriormente, na sentenza de setembro de 2013, o Tribunal Constitucional di que non entra nas decisións que adoptan os tribunais ordinarios para pór en vigor o Código Penal, porque o seu traballo é garantía de liberdades. Lava as mans e listo.

De Juana, Troitiño, Arrozpide

Non é o único caso de Troitiño, senón que varios presos vascos atopáronse coa enxeñaría xurídica. Quizais o máis coñecido sexa o de Iñaki de Juana Chaos. No contexto do proceso de Loyola en 2006 xurdiu a cuestión da súa liberdade e –como consecuencia da folga de fame iniciada– levou a De Juana á morte. Unha vez liberadas, as denuncias volvéronse a construír a través dos artigos de opinión O Escudo e Gallizo escritos en Gara. Hoxe en día aínda se escapa.

ETA estaba entón en tregua, pero en acción armada. Cando Troitiño foi posto en liberdade, ETA non anunciara aínda o cesamento das súas actividades armadas. A concepción das autoridades españolas, pola contra, segue sendo a mesma despois de que ETA abandonase as armas.

Tamén merece a pena mencionar ao preso lasartearra Santiago Arrozpide, a quen a xustiza española ha contestado coa mesma medicamento que a el. O 4 de decembro de 2014 foi posto en liberdade tras cumprir 27 anos en prisión e foi detido o 20 de xaneiro de 2015, acusado de dúas causas que aínda non foron xulgadas. Alberto Plazaola tamén foi posto en liberdade o mesmo día que Arrozabide, pero non foi localizado no momento no que se ditou a orde de detención.

Arrozpiderena carece de sentido xurídico, xa que na xustiza española contémplase a concorrencia de penas e, en consecuencia, intégranse nunha única pena as penas impostas nesa mesma época e polo mesmo tipo de delito. Os atentados que agora se lle acusa son os da década dos 80 e Arrozpide, precisamente, foi condenado polos atentados que se produciron nesa época.

As novas denuncias non teñen percorrido xurídico, deberían deixala en liberdade antes de que sexa demasiado tarde, pero agora pode servir para manter a Arrozpide de novo en prisión por un tempo. Ademais da vinganza, sérvelle para protexerse das críticas que recibe o Goberno de España de varias asociacións de vítimas.

O uso político dos dereitos humanos de Arrozabide é absolutamente transparente por parte do Goberno de Mariano Rajoy e por parte da Xustiza española, non se pode dicir que se oculten. Máis oculta está a denuncia que a sociedade vasca e as institucións deberían facer ante este tipo de casos.

Iso é o que se está facendo.