Xa estamos en plena carreira electoral e correndo o risco de caer na simplificación, o panorama xeral das terras vascas sería así de face aos partidos: algúns se manteñen na ladeira abaixo –PP, PSOE, UPN–, outros pensan en como reforzar as maiorías –PNV, Bildu–, e os máis recentes –Podemos, Geroa Bai, Cidadáns– soñan con grandes expectativas.

Desde o punto de vista institucional, a situación máis crítica é a de Navarra, que nas últimas tres décadas supuxo a primeira oportunidade dun goberno sen UPN e PSN. Iso é o que chaman cambio, e si é así, sería un cambio institucional enorme, pero non tan grande para o conxunto da sociedade navarra, simplemente porque se tarda en notar un cambio de rumbo na sociedade. Porque, en todo caso, as forzas do réxime aínda son moi poderosas e os instrumentos que teñen para facer de contrapoder ás institucións son numerosos e poderosos. A pesar das diferentes situacións, pregunta a Martin Garitano ou Juan Karlos Izagirre, ou noutro nivel a Alexis Tsipras.

Hai que ter moi en conta que o cambio podería ser menor do que se pensaba, entre outras cousas porque o PSN, que foi un instrumento do antigo réxime, pode ser unha das patas do cambio. Non sabemos quen gañará e quen se perderá e, por tanto, haberá oportunidade de novos experimentos. O cidadán ten que votar aos partidos como claves para o cambio e ademais para abrir unha nova dirección, pero a desconfianza cara aos partidos é o sentimento máis natural do cidadán, porque as súas gafeñas son para o curto e porque as experiencias son capaces de todo. Si son capaces de manter o nivel demandado pola cidadanía.

Sexa como fose, o máis importante para o marco social no que hai sede de cambio é que UPN non lidere o novo goberno. Non é fácil imaxinar a Laura Pérez, Uxue Barkos ou Adolfo Araiz na presidencia do Goberno de Navarra, pero as posibilidades do cambio real son esas, e calquera delas sería a revolución simbólica na actual Navarra. Os resultados e a súa destreza dirano.

Tamén pode gañar o bloque de UPN, PSN, PPN e Cidadáns.É dicir, os de sempre. Entón sempre quedará a mirada cara ao Norte, onde as forzas abertzales seguirán con atención o traballo realizado nas últimas décadas, porque o que demostra é que a insistencia en traballar, aínda que sexa nos ámbitos da exclusión e na minoría vermella, dá os seus froitos. Sempre queda a continuación, porque a ese labor dunha sociedade máis xusta só pódeselle chegar desde o soño, o traballo e o pracer, si non, desde a festa.

Na CAPV a fotografía é máis fixa en teoría. Os bloques de PNV e EH Bildu seguen firmes e a situación do PSE-EE e do pp segue sendo a mesma que a anterior lexislatura. Non se levantaron ante a tónica das últimas eleccións e as previsións non son as mellores.

Podemos é o principal signo de interrogación. Todas as enquisas déronlle moi bos resultados e a capacidade de decidir varias opcións de goberno. Aliméntase do PSE? De Bildu? Un pouco de todo? Andalucía deu algunhas pistas, pero non son válidas para a situación actual. Vai aproveitar Podemos a súa forza ou, tal e como anunciou o secretario xeral Roberto Uriarte, converterase en oposición se non gaña? É difícil dicir nada até ver os resultados. O que sabemos é que aquí tamén Madrid manda moito.

En Bizkaia, o PNV non parece ter grandes problemas para seguir gobernando, en Gipuzkoa a pugna entre o PNV e EH Bildu é enorme e en Álava pode haber o maior cambio: A pugna está entre o pp, o PNV, Podemos e EH Bildu. En moitas institucións da CAV, o PSE terá que decidir que a oposición en bruto ou que sexa muleta do PNV, e a da muleta non é doce, pero está máis quente que na oposición en bruto. Os acordos dos dous últimos anos entre o PNV e o PSE mostran que, se hai algunha posibilidade, collerán a iniciativa. Nun escenario sen ETA, tamén se falou moito da colaboración de EH Bildu-PSE, pero co paso do tempo as políticas duns e outros fan cada vez máis difícil esa posibilidade.

En calquera caso, non cabe dúbida de que se trata dunha das eleccións máis vivas, interesantes e decisivas dos últimos anos.