Atenas, c. 510. Clístenes creou a lei do ostracismo para exiliar aos políticos considerados perigosos, aínda que a súa entrada en vigor produciuse uns anos despois, no ano 320 a. 487. Tratábase dunha medida preventiva para evitar posibles intrigas e intrigas que puidesen debilitar a democracia grega.

Os cidadáns de Atenas reuníanse todos os anos para decidir si algún representante político debía ser expulsado da cidade ou non. Si aceptábase por maioría absoluta, o acusado tiña dez días para facer a equipaxe e marcharse de Atenas. Non perdía os seus dereitos por ser cidadán, salvo o dereito a pisar a cidade, e tiña a posibilidade de regresar despois de dez anos de exilio.

O primeiro condenado foi Hiparco, e o último foi Hiperbolo, no século XV a. 417. Entre eles atópanse Megakles V, Jantipo, pai de Pericles, e Aristides, entre outros. Por tanto, o ostracismo tampouco cumpriu o século. E é que o que se creou para defender a democracia converteuse nun perigo ao revés. Empezaron a utilizalos como medio fácil de escorrentar a adversarios políticos incómodos ou, simplemente, de atopar aos pagáns.

A práctica non durou, pero o concepto chegou até nós. Segundo o dicionario, a palabra ostracismo significa “abandonar ás persoas desagradables”. A palabra provén do antigo ostracón grego. As ostracas eran fragmentos de cuncha ou cerámica que utilizaban para escribir. Cando as xerras rompían, os pedazos tiñan o bo costume de escribir notas e datos ou de reciclar para poder practicar a escritura. Tamén usaban ostracas para escribir os nomes dos que querían ser expulsados da cidade.

Pero o concepto podería ser o petalismo. Noutras cidades gregas, tanto dentro como fóra da península, escribían o nome do acusado nas follas das árbores, en grego petalón. En Siracusa, por exemplo, usaban follas de oliveira. A cidade de Sicilia, na que o exilio se prolongou durante cinco anos, non era tan severa nin era tan severa. A escritura na avestruz era máis complicada; os estudos arqueolóxicos han demostrado que moitas ostracas están escritas por poucas mans, como hoxe, nas que as papeletas de voto estaban previamente “impresas”.

Aínda que é máis fácil escribir encima, as follas son máis perecedoiras, e por iso non nos chegou ningún rastro físico do petalismo. E a mesma palabra non ten a forza do ostracismo. A verdade é que enviar a alguén ao petalismo ten un ton case positivo.