A Declaración Universal dos Dereitos Lingüísticos, aprobada en 1996 co visto e prace da UNESCO, recoñece o dereito de calquera pobo a expresar e desenvolver as súas propias normas culturais, lingüísticas e organizativas. Por tanto, o eúscaro é unha cuestión de dereitos humanos, e os dereitos humanos gáñanse colectivamente, non individualmente.

A maioría das mensaxes a favor do eúscaro baseámolos nos propios euskaldunes: “Pérdese unha lingua se non o fai o que sabe eúscaro”, “si ti sempre fas a primeira palabra en eúscaro”, “empoderarte a ti”… Ese “ti”, “ti” e “ti” que nos alimenta o individualismo está a falarnos continuamente, sen dicir “si non o fas é porque non o queres”, “es libre para facer o que queiras”, “todos temos capacidade para o que é”..

A pesar de manter completamente a responsabilidade individual e de saber que os vascos somos a clave, é importante subliñar que a responsabilidade e os retos colectivos do eúscaro son importantes. A opción individual está completamente condicionada polo clima de toda a sociedade. Porque unha lingua non se crea para un mesmo, créase e desenvólvese sempre para un colectivo e para un colectivo.

Os expertos en mercadotecnia dinnos “faino ti en eúscaro” coa alegría que se di “colle a bicicleta”. É necesario facer esas recomendacións, como non é suficiente. A estrada, os sinais de tráfico, a cultura dos condutores están adaptadas á bicicleta? Tomar a bici ou o eúscaro no noso pobo é unha experiencia agradable ou é polo en posición de coller un golpe?

Nós non eliximos a linguaxe do eúscaro

Non poñamos mal ambiente entre a cidadanía, non lembremos que durante 40 anos o eúscaro foi prohibido en Hegoalde.

Sufriremos menos, borraremos da cabeza todo ese imaxinario de que o eúscaro foi prohibido, perseguido e sancionado: non incluamos o eúscaro na lista de vítimas do Goberno Vasco, que non se ensine a historia bruta do eúscaro nas escolas, que non se inclúan nos currículos as probas para a Autopsia (Koldo Izagirre), as cadeas rotas do eúscaro (Dabid Anaut) ou Gartxot (Asisko Urmeneta e Marko).

Si non podemos ser libres, alimentémonos polo menos da ilusión. Que si, que ser muller ou home é o mesmo día, e que ser euskaldun tamén, que todos temos os mesmos dereitos e oportunidades: que beneficios achega sinalar as diferenzas? Que solucionamos dicindo que o eúscaro non é unha lingua oficial na maioría do territorio e que, por tanto, aprender, informar, etc., como a relixión, queda nun mesmo, ou máis concretamente, queda á conta dun mesmo? Mellor non nos deamos conta de que quen hoxe en día se dedica exclusivamente ao eúscaro corre o risco de acabar nos tribunais e mesmo no cárcere.

Sei positivo, vaiche ao coaching, tenta facer atractivo o teu eúscaro para os monolingües que che pisan, non te enfades, e sobre todo, non te enfrontes. Si non es consciente a túa vida subalterna resultarache máis levadía, obterás a aprobación dos monolingües e non esquezas que vives na fala da xente na túa república interior independente. Por tanto, a responsabilidade é súa, a situación fágaa vostede sempre en eúscaro.

O eúscaro é liberador

É unha gran transversalidade a cuestión do eúscaro, que ten unha gran capacidade de coincidencia co resto de opresiones e loitas.

Falar en eúscaro, por exemplo, é liberarse das posicións imperialistas. Falar en eúscaro é o que nos fai independentes dos dous estados.

Falar en eúscaro é practicar unha actitude anticapitalista: cando o obxectivo é acumular moedas, seguro que temos unha opción máis rendible que o eúscaro. Cada vez que eliximos o eúscaro seguro que priorizamos outros obxectivos que non sexan o diñeiro e a competencia.

A metade das 7.000 linguas que existen no mundo desvaneceranse ao longo deste século. Falar en eúscaro é, por tanto, romper coa globalización que nos leva a pensar, a vestirnos igual, a comer igual e a falar da mesma maneira. Apostar por eses miles de linguas locais no mundo.

A maioría das empresas que falan en eúscaro son de aquí. Coca-Cola, Nestlé e McDonald’s non falan en eúscaro. Por tanto, en lugar de pór as nosas forzas á hora de introducir o eúscaro nas súas políticas lingüísticas, podemos envialo “utikan!” e dirixilo á creación de modelos locais sostibles. Falar en eúscaro é apostar pola soberanía alimentaria.

Falar en eúscaro é adoptar unha actitude ecoloxista. As linguas non desaparecen como os animais porque así o elixiron, senón porque algúns rompen o seu propio ecosistema (sociolingüístico). A maioría dos pobos orixinarios do mundo demostraron que sen terra non hai lingua. A propagación de cemento a gran velocidade ten que ver coa destrución de formas de vida e de idiomas.

O eúscaro é a orixe que nos fai euskaldunes. Sen necesidade de papel fainos membros da comunidade. A orixe que nos fai en eúscaro recoñécenos como paisano, fainos iguais.

O eúscaro e o feminismo van da man. O eúscaro ten unhas características acordes coas formulacións feministas (ser unha lingua sen marca de xénero, ter nomes sen marca de xénero ata que Euskaltzaindia creou o problema no lugar da virtude zantar-zantar...) e o feminismo está a dar moi bos modelos na xestión das linguas, xa que trata de concienciar e articular as múltiples opresiones. Pola contra, pregunte a Bilgune Feminista sobre as claves para vivir en eúscaro nos Encontros de 500 persoas. Dado que o eúscaro e o feminismo únense na opresión e a liberación, Noka está a espertar a idea de actuar de maneira consciente para fomentar a complicidade entre as mulleres e a linguaxe subversivo.

Cal será a lingua do Estado vasco?

Auzolanean O cidadán máis estúpido do mundo que leu na web de ARGIA un artigo sobre o eúscaro traducido a 40 idiomas vinculará a vontade de independencia de Euskal Herria coa de ter unha lingua propia. Á maioría deles seralles a principal proba de que é un pobo propio o ter unha lingua propia. A misión de recuperación do eúscaro é un dos principais factores que, para moitos, lexitiman a necesidade dun Estado propio.

Desde unha perspectiva afastada, as conexións entre a lingua propia e o Estado son tan transparentes como a auga. En cambio, nos últimos tempos cruzamos as fronteiras do surrealismo en Euskal Herria, porque chegamos a escoitar si o eúscaro é un obstáculo para a independencia, cando é un dos principais motivos para a independencia. Como a frase “Espera, primeiro independencia e daquela todo o demais” xa non convence nin sequera aos inocentes, para aclarar as posicións pedimos que os euskaltzales respondan á pregunta: Cal será a lingua oficial (e real) do Estado vasco si non é o eúscaro?

A que esperamos para facer necesario o eúscaro nos centros de decisión e institucións que xa temos? Que facer mentres tanto cos miles de cidadáns que os centros escolares e euskaltegis han euskaldunizado nos últimos 40 anos? Estamos a esperar a que todos os cidadáns aprendan o eúscaro ao 100%? Si é así, por unha banda, é o momento de marcar prazos. Doutra banda, a aprendizaxe do eúscaro tamén é o momento de facelo universal e gratuíto.

Es imperialista no territorio do eúscaro?

Todas as linguas teñen o mesmo valor, a mesma lexitimidade, o mesmo dereito. Con todo, non todas as linguas teñen un territorio predominante. É máis, unha das grandes perdas que sufrimos nesta xeración é que xa non hai pobo que poida vivir só en eúscaro, do mesmo xeito que non hai euskaldunes monolingües. Sucedeu ante os nosos ollos, mentres estabamos preocupados pola incomodidade dos castellanoparlantes.

Quen fai falar en castelán en Euskal Herria, consciente ou inconscientemente, segue colonizando o único territorio que ten o eúscaro no mundo, quita espazo ao eúscaro. O conflito das linguas é o que se move entre os cidadáns de Euskal Herria. A clave é facer consciente e visible este conflito das linguas, traelas á mesa e traballalas dialécticamente. O feminismo ensínanos que “o persoal é político”. Se antes da chegada de Miguel toda a cuadrilla pasa a falar en castelán, non é un problema entre Miguel e eu, non é unha excentricidade desta cuadrilla.Miguel é castellanohablante monolingüe e o resto, vascoparlantes bilingües. A lingua é un choque entre a actitude imperialista e a colonizada, e nese choque sempre o pequeno pérdese si non se modifica a presión para cambiar de idioma.

Quen queira vivir con respecto no territorio do eúscaro, ten que animar aos euskaldunes a que o fagan en eúscaro. Para iso ten un mínimo sentido da expresión, da disposición á comprensión. Se se fai mellor de maneira consciente, “eu de momento falarei en castelán pero ti sempre me falas en eúscaro”.

Hora de modificar o problema

Que cada un escolla libremente (por tanto, conscientemente) en que idioma fala. Coñecendo a historia dos conflitos lingüísticos en Euskal Herria, coñecendo a situación do eúscaro, que cada un opte polo consciente, o político, en que idioma fale.

E que ninguén obrigue a falar en ningún idioma. Non impoñamos ningunha lingua.

É evidente que os euskaldunes (=bilingües) non teñen ningún problema para a convivencia. Trátase de monolingües cunha actitude imperialista. A entendernos, porque estamos obrigados a convivir. E case o único que fai falta para entendelo é vontade.

Quen decida pasar toda a súa vida coa resposta “non o entendo”, vivirá un problema ao longo de toda a súa vida, tanto en París, como en Madrid e en Euskal Herria. O problema non é o francés en París, nin o castelán en Madrid, nin o eúscaro en Euskal Herria, o problema é pór tapóns para levantarse todas as mañás e saír á rúa. Tranquilo, o que non queira vivir no conflito volverá aparcar enseguida os tapóns e en pouco tempo empezará a entender o eúscaro. E quen queira vivir no problema, pois si, tal e como o decidiu, terá un problema cos euskaltzales durante toda a súa vida.

Nados para ser libres

Falamos en euskera porque é a nosa elección, consciente, política, libre. E o noso dereito como cidadáns. Iso é o que esa solución picaba.

Viviremos unha soa vez e non estamos dispostos a vivir pisados, colonizados, como cidadáns de segunda. É máis, se vivimos nun segundo plano, oprimidos, colonizados, pisados polos vascos, o eúscaro quedouse atrás.

O mínimo que se pode pedir aos políticos como cidadáns e cidadás, é gobernar desde e en eúscaro, sen complexos, sen medo ao que poida parecer á lingua opresora, sen mentalidade da colonizada. Os políticos que non gobernan en eúscaro e en eúscaro non nos representan como vascos. Viviremos unha vez, por tanto, para que logremos vivir como queiramos: no noso pobo, en pleno euskera.