Os disturbios eran escasos, e coa demanda civil do Ministerio de Cultura de 11 de febreiro, Donostia-San Sebastián 2016 abriu un novo fronte á cidade. O departamento que preside José Ignacio Wert levou á capital cultural ao Xulgado de Primeira Instancia de Donostia-San Sebastián para organizar un cume sobre as linguas minorizadas por asinar un acordo co Consello.

No primeiro golpe, tamén é difícil de explicar: presentar unha denuncia contra unha institución na que participas? Tras o estalido da noticia nos xornais, o pasado mércores reuníronse nun clima arrevesado as catro institucións implicadas no proxecto: Concello de San Sebastián, Deputación Foral de Gipuzkoa, Goberno Vasco e o propio Ministerio de Cultura.

O Ministerio tamén concedeu titulares menores en marzo, pola mezquindad que demostrou para financiar o proxecto. Pablo Berástegui informou o pasado día 6 de que a achega económica de España, que debía ser de 12 millóns de euros, dos que só se poden asegurar 4 e que na oficina está a traballarse coa idea de que non se pagará o resto, o que condena ao orzamento de San Sebastián a un orzamento inferior ao das outras capitais europeas.

Si súmasche á trama xudicial e á polémica institucional, a actitude mediática para converter calquera anécdota de 2016 nun drama, tes no prato os ingredientes dos próximos meses. Tras pasar o semáforo, á dereita están as eleccións municipais e parece que o proxecto vai ser un dos temas estrela da capital guipuscoana –o PSE-EE, que estivo fóra dos órganos de goberno da Capital Cultural durante os últimos catro anos, por exemplo, a través do candidato á alcaldía, Ernesto Gasco, indicando que debería dimitir do padroado de 2016 que cargou contra Juan Karlos Izagirre.

O Goberno Vasco quere un cume diferente

Pero o debate sobre a participación do Consello en 2016 vén de antes, polo menos desde finais de setembro do ano pasado. E entón non foi o Ministerio de Cultura o que se opuxo ao cume das linguas minoritarias, senón o Goberno Vasco. O viceconsejero de Cultura, Joxean Muñoz, criticou a forma na que se presentou o acordo ás institucións, entre outras razóns porque non se lles facilitou a documentación necesaria antes da reunión.

Ademais de cuestións formais, en declaracións a Euskadi Irratia o pasado 17 de outubro, Muñoz censurou o contido que puidese ter o proxecto do Consello, xa que, segundo el, “o discurso que se pretendía difundir ” significaría que o eúscaro estaba a piques de morrer. “Non podemos estar a vender a morte”, engadiu.

O viceconsejero de Política Lingüística do Goberno Vasco, Patxi Baztarrika, fixo unhas declaracións parecidas o 16 de marzo na Cadea Ser, pero sen entrar nos contidos puxo a letra maiúscula nos organizadores. O Consello si, pero tamén apostou por incorporar a outras institucións como o propio Goberno, todas as universidades da CAV, Eusko Ikaskuntza, Euskaltzaindia, Unesco Etxea…

Pero, que propuxo o Consello?

A organización, os contidos e as formas parecen o mesmo detonador do debate. Con todo, estas declaracións foron realizadas antes de coñecer a proposta do Consello, que será comunicada o próximo 31 de marzo polo órgano que agrupa ás entidades sociais do eúscaro, salvo que as tensións das últimas semanas provoquen outro tipo de provocación.

Na reunión do pasado mércores, os membros do Consello, ademais de presentarse –tiveron que explicar que se trata dun organismo que reúne a 40 axentes da actividade euskalgintza–, expresaron a súa vontade de seguir adiante.

Tamén explicaron ás institucións que o cume das linguas minorizadas prevé moitas fases e que, aínda que o punto de partida marcaríao a actividade vasca, prevese un traballo posterior máis amplo e a participación doutros axentes, sempre co foco posto na sociedade civil.

O relato sobre a normalización do eúscaro competirá

Ninguén porá en dúbida que o eúscaro é unha cuestión política á vista do que viu. Cando parece que se están desatando os outros nós de 2016, un dos temas máis complicados da Capital Cultural é determinar quen e como vai realizar o relato sobre a lingua. É posible que o Goberno senta incómodo ante a posibilidade de que a súa política lingüística pase o test da sociedade civil, a menos que teña proxección internacional.

Pódense discutir puntos de vista e formas de organización. Pero, é posible facelo con serenidade se as institucións que sentan na mesma mesa ven tamén nos tribunais?