É un traballo dos políticos: solucionen os problemas dos cidadáns, para iso pagamos os impostos. Iso é o que ouviron as autoridades de todas as cores cando foron a ver ás xentes que se viron atrapadas pola auga.

Pero en moitas ocasións as autoridades realmente teñen escasas solucións para chegar máis aló dos parches, as reparacións que se poden impor son moi caras e a algúns lles toca estragar a outros para quitarlles o problema.

O río Urumea desbordouse por segunda vez en Gipuzkoa en apenas un mes, a finais de febreiro, e xa hai catro anos estaba desbordado. O Ebro, pola súa banda, quedou historicamente marcado polo dano que causou desde Navarra até Cataluña.

Cada inundación ten sempre algunha peculiaridade, na do Urumea mencionouse a sorprendente cantidade de choivas caídas na zona de Añarbe, as grandes nevadas na zona do Ebro, pero o fenómeno repítese cada vez máis en todas as concas do País Vasco e do mundo. É certo que son cíclicos, pero na xestión da auga está a pasar o daquel famoso experimento da ra: tiras a ra á auga que ferve e salta, mentres que, deixándoa en auga tépeda, aceptará quentar... ata que morra cocida.

Aínda que o que entrou na cociña, no taller ou na oficina da casa Uriola maldí a auga, a clave está na xestión do territorio e do solo, tanto ou máis que na da auga. Deberiamos aproveitar o feito de que Nacións Unidas declare 2015 Ano Internacional do Solo para reflexionar sobre o que fixemos até agora e para parar as novas barbaridades que temos previstas para as próximas décadas.

Problemas co solo? Mirade ao Urumea. En primeiro lugar, a diminución do ancho do río na conca para situacións excepcionais que son cíclicas e que se están multiplicando, que non son máis que as crecidas. Desde a desembocadura de San Sebastián até o polígono industrial de Hernani en Epela... cantos metros cúbicos perdeu o val desde 1960?

Durante estes anos, a construción de casas, polígonos industriais, ramalletes de autoestradas, o TAV, o encanamento dos arroios e a construción da historia esixe a realización dun inventario das zonas arrebatadas ao val. As augas que o río arrastra nestes singulares golpes deben atravesar algún lugar. Por outra banda, todos os novos edificios organízanse en niveis superiores aos anteriores, condenando aos máis antigos á dependencia da auga e mesmo á impermeabilización do solo.

Ata que moitos veciños de Loiola ou Martutene atópanse baixa a auga, non se deron conta do embude que se organizou ao río coa mazá que construíron nas ribeiras de Loiola, autorizada polo Concello de Donostia-San Sebastián por todas as autoridades de Medio Ambiente. Como moitos veciños de Astigarraga déronse conta agora do insensato que é a urbanización Urumea Berri e o prexudicial para quen quedaron por baixo do nivel.

Como os habitantes da rúa son os que máis capacidade de presión exercen sobre as autoridades, os labores de organización dos parches para os danos dos ríos van pillar agora aos que vivían tranquilos desde hai tempo: cantas casas e caseríos non van ter que derrubalos ou derrubalos si non poden canalizar a rabia?

“Stop ao Consumo di Territorio”

Ademais da magnitude dos metros cúbicos arrincados ao val, a artificialización do solo é un grave problema. O rico solo xerado durante miles de anos, capaz de criar plantas, fixar o carbono do aire e escurrir as augas pluviais, substitúese esta capa viva por formigón ou asfalto. A dinámica non cambia moito as ordes ou as esquerdas da dereita: pasan as autoridades pero os arquitectos e enxeñeiros non e os que planifican o urbanismo están especializados na esterilización de solos fértiles/fértiis.

Tamén ten relación directa coas inundacións. Cada metro cadrado construído é un metro que non absorbe choiva. Os planificadores fan todo o posible para enviar auga rapidamente desde os lugares, non para quedar neles. Polo camiño ou pola rúa ao sumidoiro, de aquí ao río. Fose as árbores, as zonas de retención de augas, os ensanches para mitigar os golpes de auga...

En moitas partes do mundo esta forma de xestionar a terra e a auga está moi criticada. Nalgúns lugares puxéronse medidas correctoras, instalouse un solo que absorbe auga nos parkings, pozos de choivas nas marxes das autoestradas, que as cunetas das cunetas non sexan de betón... Pero tamén nisto Hego Euskal Herria é moi grande España e a maioría dos nosos planificadores non se decataron. Deus do formigón.

A campaña “Stop ao Consumo di Territorio” denuncia iso en Italia. Organizouse un movemento a favor do terreo aínda non hormigonado: “Nos últimos 15 anos cubriron con asfalto e betón preto de tres millóns de hectáreas de terras agrícolas”.

A Wikipedia en francés xa ten unha entrada chamada Artificialisation (por iso permitímonos a nós mesmos usar a artificialización en eúscaro aínda que Xuxen non o acepte) na que di: “En Francia en 2011 foi o primeiro ministro de Ecoloxía. Segundo Kosciusko-Morizet, cada día pérdense unha media de 165 hectáreas de terreo, é dicir, 1.650.000 m2 de solo natural e apto para cultivos, vivendas, estradas e actividades industriais”. Que hai no País Vasco?

De aquí temos o traballo de investigación que Eugenio Ruiz Urrestarazu e Rosario Galdos Urrutia fixeron en 2013 da man do departamento de Xeografía da UPV/EHU: “A perda dos cultivos forestais, a artificialización do solo e a España e o País Vasco”.

Na CAV describiuse o terrible desastre que sufrimos os vascos nos últimos dez anos, desde 1999 até 2009: Entre 1999 e 2009 a superficie artificializada do conxunto da CAPV incrementouse nun 21%, transformando as existentes para cultivos ou masas forestais en vivendas ou actividades industriais ou comerciais. Si en dez anos foi case un cuarto máis, no dez seguintes...

A Organización de Alimentación e Agricultura (FAO polas súas siglas en inglés) declarou 2015 Ano do Solo para concienciar á poboación de todo o mundo desta materia prima vital: “Dise que o solo é un recurso non renovable, xa que non se renova de forma rápida á escala do tempo humano.De feito, un centímetro de solo pódese ir creando ao longo de moitos miles de anos”. Ademais dos efectos da artificialización que a propia Unión Europea analizou con alarma para a biodiversidade, a produción de alimentos, etc., tamén ten un efecto na impermeabilización do solo.

Aquí menciónase a perforación, valado e incremento da artificialización dos ríos e ribeiras. Non traerán máis dor.