Elkar creouse en decembro de 1992 e trouxo ilusión a amplos sectores da sociedade vasca, sobre todo ao seo da esquerda abertzale. O Pacto de Ajuria Enea asinado cinco anos antes estaba a ter a súa influencia na sociedade: o obxectivo principal do pacto era a exclusión política e social da esquerda abertzale e o tirón do illamento empapou aos poucos, case sen darse conta, este ámbito social.

A esquerda abertzale sentía forte a finais da década dos 80 e dificilmente imaxinaba que a presión do Estado e das demais forzas políticas ía ser tan efectiva. A resistencia era entón gañar. Os alicerces da ilegalización que chegaría unha década despois tamén se asentaron nesa época.

Neste contexto xurdiu Elkarri, un movemento social a favor do diálogo e o acordo. En poucos meses imaxinouse que o seu deber non sería unha broma. Naquel ambiente, fomentar a cultura do diálogo e do acordo político tan débiles a nivel social era iniciar o deserto coa regadera. Pero, aquí, tanta pinga, a petición de diálogo para canalizar un conflito político converteuse aos poucos nunha reivindicación social. Durou até hoxe.

Julio Iglesias Zamora foi secuestrado por ETA en 1993 e a Coordinadora pola Paz sacou á rúa un lazo azul para rexeitar o secuestro. O lazo azul e a campaña “Bai Euskal Herriari” impulsada pola esquerda abertzale enfrontáronse nas rúas de Euskal Herria en forma de manifestación e contramanifestación.

Foi nese contexto de enfrontamento no que Elkarri deu os seus primeiros pasos: xurdida do mundo do nacionalismo, reuniu a moita xente da esquerda abertzale, pero coas estruturas da esquerda abertzale cada vez máis tensas. Tamén tiña a desconfianza absoluta do Pacto de Ajuria Enea: aos seus ollos era o rostro amable da esquerda abertzale. Alí a conferencia de paz, o acordo aquí e ben engrasado na enxeñaría da ponte, foi importante para traer até o día de hoxe as ideas do diálogo e do proceso de paz. Desapareceu en 2006, sen cumprir co seu obxectivo primordial, nun cheiro a desesperación, pero sen chegar a queimar o último cartucho, que rabuñou.

Este último cartucho era Lokarri e un descoñecido Paul Rios, educado á sombra de Jonan Fernández e Victor Aierdi, era o condutor do novo barco. Non pagaban nin catro grandes cans polo seu porvir. Quen non podía intermediar máis que pola pequena, quería dedicarse ao grande con pequenos pobos abandonados por Elkarri. Demasiado.

Con todo, algo cambiara no movemento: Que se produciu nas cinzas do derrube de Loiola e que estea ao alcance de todo o armazón de mediación de Elkarri. Tivo un pouco de sorte, porque a obstinación leváralle despois a permanecer no sitio debido nos momentos clave.

Lokarri definiuse como unha rede cidadá a favor do acordo, a consulta e a reconciliación. Agora móstrase satisfeito polo logro do seu obxectivo. E conseguiuse moito, porque a fase do conflito armado na sociedade vasca ha terminado coa rendición de ETA. Iso si, unilateralmente. O Estado só ha recoñecido o fin das ilegalizacións, o mesmo status de actuación política que tivo a esquerda abertzale cando se asinou o Pacto de Ajuria Enea en 1988. En contraposición ás intencións de quen impulsaron o pacto, o amplo movemento político que foi derrotado na lóxica do conflito armado ha saído reforzado da súa marxinación.

O acordo, a consulta e a reconciliación aínda requiren grandes pasos. A nivel social, quen loitará por eles agora?